Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii

Czy wiesz, że…

Historia rehabilitacji zajmuje się wydarzeniami, w przeciwieństwie do ewolucji rehabilitacji zajmującej się zjawiskami. W historii rehabilitacji znajdujemy wiele szczegółów, życiorysów wielkich ludzi, opisy ich dokonań, sukcesów i porażek. Ewolucja rehabilitacji obejmuje schematy wyjaśniające idee i teorie, ujmuje pewne zjawiska. Historia rehabilitacji bez ewolucji rehabilitacji nie mogłaby w pełni ukazać rozwoju myśli naukowej tej dyscypliny, nie mogłaby analizować jej łącznie ze współczesnymi wydarzeniami z innych dziedzin i nie wiązałaby ich przyczynowo.

 INFORMACJE

Więcej ciekawostek historycznych znajdziecie w zakładce Czy wiesz, że… (aktualizacja w każdy piątek) http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/czy-wiesz-ze/

Zapraszamy do lektury działu pn. Kalendarium Wydarzeń, w którym informujemy o tym co dzieje się na naszych oczach oraz przypominamy o najważniejszych wydarzeniach z przeszłości, rocznicach i „okrągłych datach” dotyczących przedstawicieli świata medycznego, rehabilitacji i fizjoterapii, sportu i kultury fizycznej. http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/kalendarium/

Nowe teksty popularnonaukowe w bieżącym numerze Szkiców Historycznych PTF zamieszczane są w pierwszych dniach kolejnego miesiąca.

Wszystkie teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2022, t.3 znajdują się pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-2022-t-3/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2021, t.2 znajdują się pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-2021-t-2/

W tomie tym polecamy rozmowę z prof. dr. hab. Bartoszem Molikiem, rektorem AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie, klasyfikatorem Komisji Klasyfikacyjnej Międzynarodowej Federacji Koszykówki na Wózkach podczas Igrzysk Paraolimpijskich w Tokio (Artykuł SH 10/2021)

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2020, t.1 znajdują się pod linkiem:  http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-t-1-2020/

********

ARTYKUŁ 1/2022

(SZKICE HISTORYCZNE 2022, t. III)

Wkład Wenantego Piaseckiego (1832–1909) w rozwój fizjoterapii

cz.1

Wenanty Piasecki urodził się 15 lipca 1832 r. w Magdalówce koło Tarnopola. W powstaniu styczniowym (1863) był komisarzem Rządu Narodowego. Z zawodu był lekarzem (doktorem medycyny), docentem gimnastyki i jednym z pierwszych na ziemiach polskich wszechstronnie wykształconych nauczycieli wychowania fizycznego. Był też jednym z pierwszych, którzy doceniali wartość ruchu i krzewili podstawy fizjoterapii, tj. metody leczenia przyrodniczo-dietetycznego. Początkowo popularyzował niemieckie i czeskie osiągnięcia w zakresie gimnastyki, w późniejszym okresie przekonał się do systemu gimnastyki szwedzkiej.

W latach 1859-1861 ze względu na stan zdrowia przebywał w zakładach przyrodoleczniczych w Szwajcarii i Niemczech. Po powrocie do kraju rozpoczął w 1862 r. studia na Wydziale Lekarskim UJ w Krakowie (absolwent kursu chirurgii), następnie wyjechał na dwa lata do Pragi, gdzie obok medycyny zajmował się gimnastyką. Po powrocie do Krakowa kontynuował studia lekarskie oraz został nauczycielem gimnastyki w szkole miejskiej.

W 1866 r. opublikował we Lwowie pierwszy polski podręcznik z zakresu gimnastyki leczniczej pt. Słownictwo gimnastyczne polskie. Rok później został pierwszym naczelnikiem powstającego wówczas na ziemiach polskich Sokoła-Macierzy. Nadał Towarzystwu właściwy kierunek programowy i metodyczny. Miało ono na celu fizyczne i duchowe odrodzenie narodu przez kultywowanie gimnastyki i innych ćwiczeń fizycznych. Założyciele lwowskiego stowarzyszenia opierali się na wzorach „Sokoła” czeskiego utworzonego w Pradze w 1862 r. przez Miroslava Tyrša (1832–1884). W 1892 r. we Lwowie ludność narodowości ukraińskiej powołała do życia Ukrajińske Ruchankowe Towarystwo „Sokił”. Wybrano władze i uchwalono statut będący wierną kopią statutu „Sokoła” zarówno czeskiego jak i polskiego. Statut został zatwierdzony przez c. k. Namiestnictwo we Lwowie 3 sierpnia 1892 r. Powstanie ruchu sokolego we Lwowie, zarówno polskiego jak i ukraińskiego, przyczyniło się do upowszechnienia gimnastyki w szerokich kręgach społeczeństwa Galicji, poprawy zdrowia i sprawności fizycznej swoich członków, a tym samym do poznania prozdrowotnych i leczniczych właściwości ćwiczeń fizycznych. Spowodowało rozwój gimnastyki sportu i higieny. Zmieniło świadomość mieszkańców dotyczącą roli aktywności fizycznej. TG „Sokół” kształciło również nauczycieli gimnastyki, którzy prowadzili gimnastykę higieniczną i leczniczą dla kuracjuszy w uzdrowiskach galicyjskich.

Wenanty Piasecki nie tylko promował wśród społeczeństwa aktywność fizyczną i gimnastykę, ale także należał do popularyzatorów hydroterapii na ziemiach polskich. W 1870 r., po złożeniu egzaminów lekarskich w Krakowie i uzyskaniu stopnia doktora wszech nauk lekarskich, w 1871 r. rozpoczął pracę jako kierownik Zakładu Kąpielowego w Kisielce pod Lwowem. W tym samym roku z właścicielem Zakładu Karolem Kisielką (1830-1893) udał się w podróż w celu zwiedzenia najbardziej znanych zakładów przyrodoleczniczych w Europie środkowej. Efektem tej podróży była modernizacja Zakładu Kąpielowego Kisielka i dostosowanie go do ówczesnych najwyższych europejskich standardów. Modernizacja Zakładu umożliwiła kompleksowe leczenie pacjentów, z zastosowaniem szerokiej gamy zabiegów hydroterapii, gimnastyki leczniczej, kąpieli słonecznych i powietrznych oraz leczenia dietetycznego. Wydał też broszurę dla zwolenników hydroterapii, w której szczegółowo omówił zasady kuracji z użyciem wody. Dodatkowo dla wygody mieszkańców Lwowa utworzył filię zakładu Kisielka w zakładzie kąpielowym Djanny w ogrodzie pojezuickim, gdzie ordynował kuracje hydropatyczne.

Oprócz działalności praktycznej, W. Piasecki wniósł także wkład w rozwój dydaktyki. Uchwałą Senatu Uniwersytetu Lwowskiego mianowany został na stanowisko docenta gimnastyki. W 1875 r. zainicjował we Lwowie zorganizowanie przy uniwersytecie pierwszego kursu naukowego dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki.

W tym czasie w granicach ówczesnej Monarchii Austriackiej prowadzono takie kursy jedynie na uniwersytecie w Wiedniu i Pradze. Już rok wcześniej (1874 r.) powołano we Lwowie Państwową Komisję Egzaminacyjną dla Kandydatów na Nauczycieli Gimnastyki w Szkołach Średnich i Seminariach Nauczycielskich. Niemniej pierwsi kandydaci przystąpili do egzaminu dopiero w 1881 r. Podobnie skomplikowana sytuacja wyglądała z samym nauczaniem gimnastyki w zaborze austriackim. Na początku lat 70. XIX w. w pięciomilionowej Galicji w prawie 6 tys. gmin miejskich i wiejskich, działało niecałe 2,5 tys. szkół powszechnych (początkujących), a prawie 600 tys. dzieci nie uczestniczyło w nauce, a więc także w gimnastyce. Sytuacja poprawiła się dopiero, gdy wprowadzono powszechny obowiązek kształcenia dzieci i nastąpiła rozbudowa galicyjskiej sieci szkół, zwłaszcza na terenach wiejskich. Gimnastykę jako przedmiot wprowadzono do szkół ludowych w 1868 r., do seminariów nauczycielskich w 1871 r., a do szkół średnich, jako nadobowiązkowe zajęcia, w 1873 r. Przedmiotem obowiązkowym we wszystkich szkołach Galicji gimnastyka stała się dopiero w 1879 r. W rzeczywistości jednak, z uwagi na różne przyczyny, nauczanie gimnastyki rozpoczęto w szkołach znacznie później. Stąd inicjatywa doc. Piaseckiego w zakresie utworzenia kursu dla nauczycieli gimnastyki w późniejszych latach okazała się bardzo cenna.

Beata Skolik, Mariusz Migała, Sławomir Jandziś

Szkice Historyczne PTF 2021, t.2

Kilka tygodni temu ukazała się na rynku księgarskim interesująca publikacja pt. Narodziny Polskiego Paraolimpizmu autorstwa Jerzego Becka. Autor to absolwent AWF w Warszawie (1965), uznany fizjoterapeuta, który przed laty rozwijał sport inwalidów w Polsce. Prowadził badania nad oceną wydolności fizycznej inwalidów, jako pierwszy wprowadził w warszawskiej AWF zajęcia dla studentów ze sportu inwalidów, organizował kursy dla osób zajmujących się niepełnosprawnymi sportowcami. Był też członkiem Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Organizacji Sportu Inwalidów, przewodniczącym Sekcji Magistrów Wychowania Fizycznego Pracujących w Rehabilitacji przy TWK.

Książka w przystępny sposób przybliża kulisy polskiego ruchu paraolimpijskiego, ale też ukazuje rozwój tego ruchu w wymiarze międzynarodowym. Czytelnik może dowiedzieć się więc jak i kiedy zrodził się pomysł igrzysk paraolimpijskich, kto to był sir Ludwig Guttmann, jak organizowano w Polsce sport i zaplecze dla niepełnosprawnych zawodników? Wreszcie co jest istotne w rozwoju sportu dla osób z niepełnosprawnościami?

Publikacja ma też inną cenną wartość. Napisana została przez człowieka, który był uczestnikiem, organizatorem, a często inspiratorem wielu wydarzeń, które przyczyniły się nie tylko do rozwoju rodzimego sportu i ruchu paraolimpijskiego, ale również do rozwoju rehabilitacji w Polsce. Gorąco polecamy.

Redakcja

Polecamy interesującą publikację, która w ostatnich dniach czerwca 2021 r. ukazała się na rynku księgarskim. Jest to monografia z serii Kultura uzdrowiskowa w Europie (t. 13) pt. Uzdrowiska nadmorskie w Europie (XIX–XXI w.) w kontekście europejskim pod red. B. Płonki-Syroki, P. Brzegowego, S. Dorockiego i A. Syroki, wydana nakładem OW Arboretum z Wrocławia. W pracy ukazane zostały uzdrowiska nadmorskie w kontekście porównawczym wobec uzdrowisk tradycyjnych, zlokalizowanych w głębi lądu, często powstałych jeszcze w starożytności i przeznaczonych przede wszystkim dla arystokracji. Problematyka uzdrowisk nadmorskich została przedstawiona w 11 artykułach zamieszczonych w pierwszej części monografii zatytułowanej Uzdrowiska nadmorskie w Europie i w Polsce – ich historia i funkcjonowanie. Część druga monografii zatytułowana Studia z historii wybranych uzdrowisk europejskich i polskich, składa się z 9 artykułów, poświęconych różnym zagadnieniom związanym z praktyką leczenia uzdrowiskowego. Ostatnia, trzecia część monografii została zatytułowana Wybrane aspekty współczesnego funkcjonowania uzdrowisk. Składa się z 5 studiów, które tworzą dla tytułowych uzdrowisk nadmorskich ważny kontekst porównawczy. Zachęcamy do zapoznania się z publikacją, w której w interesujący sposób przybliżono czytelnikom historię kształtowania się ludzkich preferencji, w odniesieniu do współczesnych możliwości ich zaspokajania (ze wstępu).Uzdrowiska nadmorskie w Europie (XIX–XXI w.) w kontekście europejskim pod red. B. Płonki-Syroki, P. Brzegowego, S. Dorockiego i A. Syroki, Kultura uzdrowiskowa w Europie t. 13, OW Arboretum, Wrocław 2021, ISBN 978-83-62563-75-3.

Dnia 11 kwietnia 2021 r. mija ósma rocznica śmierci prof. Hilarego Koprowskiego (1916-2013) polskiego wirusologa, immunologa i nauczyciela akademickiego. Naukowca, który odkrył pierwszą żywą szczepionkę przeciw poliomyelitis, czyli chorobie Heinego–Medina. Odkrycie to zapoczątkowało skuteczną walkę z chorobą i jej skutkami, które z kolei stały się impulsem do rozwoju rehabilitacji. Z tej okazji polecamy interesujący artykuł pt. Wpływ epidemii choroby Heinego-Medina na rozwój rehabilitacji w Polsce, który ukazał się w numerze trzecim „Przeglądu Epidemiologicznego” z 2020 r., https://doi.org/10.32394/pe.74.48

Więcej informacji na temat odkrycia prof. H. Koprowskiego znajdziecie w “Szkicach Historycznych PTF” 2020 ,t.1, w poście z 01 maja pt. Polak odkrywcą szczepionki przeciw chorobie Heinego-Medina (6/2020) http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-t-1-2020/

W ostatnich tygodniach 2020 r. ukazała się na rynku księgarskim ciekawa publikacja z zakresu historii medycyny pt. Historia diety i kultury odżywiania pod redakcją Bożeny Płonki-Syroki i Andrzeja Syroki. Jest to trzeci tom serii zatytułowany Zalecenia i regulacje dotyczące odżywiania w historii Europy (XIII-XXI w.)i w wybranych kulturach pozaeuropejskich. Została wydana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i zawiera 24 artykuły. Niektóre z nich są fragmentami szerzej zakrojonych indywidualnych projektów badawczych, realizowanych przez ich autorów, inne zostały napisane na zaproszenie redakcji. Praca została podzielona na cztery części: I. Zalecenia dotyczące diety i praktyka dietetyczna – od średniowiecza do czasów współczesnych; II. Dieta w uzdrowiskach; III. Dieta i religia w czasach historycznych i współczesnych; IV. Problemy bezpieczeństwa współczesnej diety. Taki układ pracy pozwolił ukazać historię dietetyki w kontekście procesów społeczno-organizacyjnych i wiedzotwórczych, stwarzających w Europie i innych obszarach świata określone możliwości zapewnienia człowiekowi bezpieczeństwa zdrowotnego. Zainteresowanych historią diety i kultury odżywiania zachęcamy do lektury.

Historia diety i kultury odżywiania * Tom III Zalecenia i regulacje dotyczące odżywiania w historii Europy (XIII-XXI w.)i w wybranych kulturach pozaeuropejskich pod redakcją Bożeny Płonki-Syroki i Andrzeja Syroki, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław 2020, ISBN 978-83-7055-624-2

Koleżanki i Koledzy Fizjoterapeuci !!!

Ponawiamy prośbą dotyczącą nadsyłania biogramów fizjoterapeutów, których poznaliście bądź nadal znacie, a których dorobek zawodowy, naukowy i organizacyjny zasługuje na utrwalenie. Każdy może też przesłać własną notkę biograficzną. Po weryfikacji i redakcji, biogramy ukażą się w wersji elektronicznej na stronie internetowej Zarządu Głównego PTF, a w 2022 r. w wersji papierowej, w pierwszym tomie historycznym Słownika.

Jesteśmy przekonani, że Słownik  z czasem stanie się istotnym świadectwem ukazującym wkład naszych koleżanek i kolegów w rozwój polskiej i europejskiej fizjoterapii, a także będzie inspiracją i zachętą do pomnażania dorobku dla współcześnie żyjących.

Zachęcamy również do opracowania tekstów (w formie ciekawostek historycznych) z zakresu rozwoju rehabilitacji i fizjoterapii w Polsce i na świecie, które zaprezentowane zostaną na łamach Szkiców Historycznych PTF oraz w formie krótkich ciekawostek w zakładce Wiecie, że…

Zob. więcej:

http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne/

http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/wiecie-ze/

Jesteśmy przekonani, że zarówno Słownik jak i wspomniane teksty pozwolą nam lepiej poznać rodowód historyczny polskiej fizjoterapii. Nic o nas bez nas.

Beata Skolik, Mariusz Migała, Sławomir Jandziś

Wszystkie teksty z 2020 r. znajdują się pod linkiem Szkice Historyczne PTF 2020, t.1:

Szkice Historyczne PTF 2020, t.1

Zapraszamy Koleżanki i Kolegów do nadsyłania tekstów, które zostaną opublikowane w 2021 r.

Zespół Redakcyjny

Na rynku wydawniczym ukazała się interesująca publikacja pt. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki pod redakcją Anity Magowskiej, Katarzyny Pękackiej-Falkowskiej i Michała Oweckiego. Książkę wydało Wydawnictwo Kontekst z Poznania. Monografia ma układ problemowo-chronologiczny. Składa się z siedmiu części: Dziedzictwo przeszłości w medycynie współczesnej, W kręgu epistemologii lekarskiej, Medycyna w epoce przedklinicznej, Wobec wyzwań czasu i miejsca, Medycyna i farmacja w Polsce po II wojnie światowej, Debiuty, Prace faktograficzno-bibliograficzne. Wielotematyczność, zróżnicowanie podstaw źródłowych, a także podstaw badawczych stanowią mocną stronę książki. Powinna być ciekawą lekturą dla historyków, interesujących się historią i filozofią medycyny oraz nauk pokrewnych. Polecamy zatem lekarzom, pielęgniarkom, fizjoterapeutom, farmaceutom i diagnostom laboratoryjnym. Wśród autorów są także członkowie Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii.

Miło nam poinformować, że na rynku księgarskim ukazała się publikacja pt. Medycyna i rehabilitacja w Polsce w latach 1918-2018. cz. I Medycyna i rehabilitacja po odzyskaniu niepodległości pod red. Mariusza Migały, Bożeny Płonki-Syroki i Sławomira Jandzisia, „SiM” z.511, Opole 2019. Jest efektem współpracy pracowników Instytutu Fizjoterapii Wydziału Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Politechniki Opolskiej, Wydziału Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Zawiera kilkanaście ciekawych prac znanych w kraju naukowców, w których ukazano, intensywne działania podejmowane w Polsce po 1918 r. w zakresie rozwoju różnych dyscyplin medycznych, w tym rehabilitacji, balneoterapii, fizjoterapii i szeroko pojętej kultury fizycznej. Podobnie było po zakończeniu drugiej wojny światowej, kiedy to nastąpił dynamiczny rozwój rehabilitacji medycznej w Polsce, spowodowany ogromnymi potrzebami społecznymi wynikającymi ze skutków działań wojennych. Duża różnorodność tematów przedstawionych w prezentowanym tomie, dowodzi potrzeby prowadzenia dalszych badań w zakresie rozwoju medycyny i rehabilitacji, do czego gorąco zachęcamy koleżanki i kolegów interesujących się historią medycyny, rehabilitacji, fizjoterapii, kultury uzdrowiskowej, a także kultury fizycznej. Zapraszamy do lektury. Dystrybucją zajmuje się Dział Wydawnictw Politechniki Opolskiej.

Spis treści

Rozdział I. Studia i szkice z ewolucji organizowania medycyny i rehabilitacji w Polsce w latach 1918–2018.

1. Zbigniew Śliwiński, Marcin Krajczy, Katarzyna Bogacz, Jacek Łuniewski, Jan Szczegielniak: Szkice z ewolucji dynamicznego plastrowania na przestrzeni wieków ze szczególnym uwzględnieniem lat 1870–2017.
2. Bożena Płonka-Syroka: Organizacja systemu medycyny publicznej w Polsce od 1918 r. ze szczególnym uwzględnieniem Śląska.
3. Sławomir Jandziś: Rys historyczny rozwoju rehabilitacji medycznej w Polsce w latach 1944–1989.
4. Aleksandra Katan, Antonina Kaczorowska: Rys historyczny rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w Kudowie – Zdroju po zakończeniu drugiej wojny światowej.

Rozdział II. Ewolucja ośrodków i metod stosowanych w rehabilitacji w Polsce w XX wieku

1. Beata Skolik, Mariusz Migała: Koncepcja rehabilitacji według Douglasa C. McMurtie (1888–1944) oraz Howarda A. Ruska (1901–1989) – rozwój polskiego modelu rehabilitacji i współczesnej fizjoterapii w latach 1918–2018.
2. Zbigniew Kopciński, Krzysztof Kopciński: Główne problemy działu fizjoterapii polskiej wojskowej służby zdrowia po zakończeniu II wojny światowej na przykładzie historii Szpitala Garnizonowego w Żarach (1944–2014).
3. Romuald M. Łuczyński: Sanatorium dla Płucno-Chorych Towarzystwa Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej w Polsce i jego działalność w Sokołowsku w latach 1945–1950.

Rozdział III. Biografie wybranych reprezentantów nauk medycznych i ich wkład w rozwój rehabilitacji w Polsce

1. Anna Straburzyńska-Lupa, Patrycja Rąglewska: Szkice Udziału Wielkopolan w rozwoju medycyny fizykalnej lub na przestrzeni wieków XVI–XX.
2. Krzysztof Prętki, Henryk Lisiak: Zasługi Jana Żniniewicza (1872–1952) dla rozwoju polskiej balneologii i wodolecznictwa w latach 1898–1952.
3. Sławomir Jandziś, Ewa Puszczałowska-Lizis: Prekursorskie działania dr. Józefa Aleksiewicza na rzecz rozwoju rehabilitacji leczniczej i zawodowej we Lwowie w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości (1918–1930).
4. Izabela Spielvogel: Lekarze i naukowcy żydowscy zaangażowani w rozwój lecznictwa uzdrowiskowego w II Rzeczypospolitej (1918–1939).
5. Maciej Łuczak: Wkład pracowników poznańskiego Studium Wychowania Fizycznego w rozwój leczenia ruchem do 1950 r. w latach 1919–1959.
6. Tomasz Bohdan: Działalność Eugenii Lewickiej na tle rozwoju kultury fizycznej II Rzeczypospolitej (1924–1931)
7. Krzysztof Prętki: Badania Kazimierza Wizego (1873–1953) w zakresie leczenia zajęciowego i terapii przez sztukę w latach 1931–1952.

Medycyna i rehabilitacja w Polsce w latach 1918–2018, cz. I, Z historii medycyny i rehabilitacji w Polsce, Mariusz Migała, Bożena Płonka-Syroka, Sławomir Jandziś, Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Rok: 2019, Stron: 242, ISBN: 978-83-66033-46-7