Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii

Czy wiesz, że…

Historia medycyny jest nauką humanistyczną, jak wszystkie dziedziny historii, ale do jej uprawiania niezbędna jest wiedza przyrodnicza, podobnie jak we wszystkich naukach medycznych.

 INFORMACJE

Ciekawostki historyczne znajdziecie w zakładce Czy wiesz, że… (aktualizacja w każdy piątek) pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/czy-wiesz-ze/

Zapraszamy do lektury uzupełnianego na bieżąco działu pn. Kalendarium Wydarzeń, w którym informujemy o tym co dzieje się na naszych oczach oraz przypominamy o najważniejszych wydarzeniach z przeszłości, rocznicach i „okrągłych datach” dotyczących przedstawicieli świata medycznego, rehabilitacji i fizjoterapii, sportu i kultury fizycznej. Link: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/kalendarium/

Nowe teksty popularnonaukowe w bieżącym numerze Szkiców Historycznych PTF zamieszczane są w pierwszych dniach kolejnego miesiąca.

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2025, t. VI znajdują się pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-ptf-2025-t-6/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2024, t. V znajdują się pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-ptf-2024-t-5/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2023, t. IV znajdują się pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-ptf-2023-t-4/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2022, t. III znajdują się pod linkiem:  http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-2022-t-3/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2021, t. II znajdują się pod linkiem:  http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-2021-t-2/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2020, t. I znajdują się pod linkiem:   http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-t-1-2020/

Polecamy też nowy cykl w “Głosie Fizjoterapeuty” pt. Dział Historyczny – Ludzie Fizjoterapii, przygotowany przez Zespół Tematyczny ds. historii fizjoterapii, nagród i odznaczeń Krajowej Rady Fizjoterapeutów. Przedstawiane są w nim sylwetki osób, które przyczyniły się do rozwoju fizjoterapii w Polsce. Są to zarówno lekarze, jak i fizjoterapeuci, ale także osoby związane szerzej z medycyną lub kulturą fizyczną. Zobacz zakładkę Ludzie Fizjoterapii (Dział Historyczny “GF”): http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/glos-fizjoterapeuty-ludzie-fizjoterapii/

***

Zdrowie dzięki wodzie, czyli historyczny rozwój hydroterapii w XIX i pierwszej połowie XX wieku (cz. 2.)

Pomimo wprowadzania wciąż nowych obostrzeń, wiele popularnych zakładów hydroterapeutycznych w XIX-wiecznej Europie należało do nie-lekarzy, którzy zajmując się prowadzeniem skutecznej terapii w użyciem wody, stawali się nierzadko bardziej wiarygodni niż lekarze. Jednym z nich był Vincenz Priessnitz (1799-1851), który w pierwszej połowie XIX w. przypomniał metodę leczenia, polegającą na polewaniu pacjentów wodą, stosowaniu prostej, pożywnej diety oraz wykonywaniu nieskomplikowanych ćwiczeń fizycznych. Zob. więcej:  http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/artykul-sh-5-2025/

W dniu 27 marca 2025 r. minęła 10 rocznica śmierci Profesora Gerarda Straburzyńskiego (ur. 1930), lekarza internisty i balneologa, specjalisty w zakresie balneoklimatologii i medycyny fizykalnej oraz fizjologii klinicznej, krajowego specjalisty w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego i medycyny fizykalnej. Niekwestionowany autorytet naukowy z zakresu balneologii, lecznictwa uzdrowiskowego, fizjoterapii. Był absolwentem AM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (1955), w latach 1975-1992 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Balneoklimatycznego w Poznaniu (od 1986 r. Instytut Medycyny Uzdrowiskowej). W tym okresie był także m.in. redaktorem „Balneologii Polskiej”, członkiem Komitetu Naukowego m.in. „Zeitschrift für Physiotherapie”, przewodniczącym Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Balneologii, Bioklimatologii i Medycyny Fizykalnej, wiceprezydentem Międzynarodowej Federacji Uzdrowisk i Miejscowości Klimatycznych (FITEC) z siedzibą w Paryżu, członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Medycyny Uzdrowiskowej (ISMH) z siedzibą w Monachium. W 1983 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk medycznych. Nauczyciel akademicki m.in. Uniwersytetu Medycznego i AWF w Poznaniu, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu, Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii w Poznaniu. Wychowawca kilku pokoleń balneologów i fizjoterapeutów. Autor i współautor wielu publikacji poświęconych tej tematyce, w tym podręczników Medycyna fizykalna (1997), Księga przyrodolecznictwa (1997), Fizjoterapia (1986, 2003), Fizjoterapia z elementami klinicznymi t.1-2 (2008). Laureat Złotego Hipolita (2009). Należy do grona zasłużonych twórców rehabilitacji, fizjoterapii i balneologii w kraju.

Ryc. Od lewej: dr hab. prof. Mariusz Migała, prof. dr hab. Gerard Straburzyński, dr hab. prof. Anna Straburzyńska-Lupa, dr Sławomir Jandziś, Poznań 2013.

XVII Letnie Igrzyska Paralimpijskie w Paryżu trwały od 28 sierpnia do 8 września 2024 r. W programie znalazły się 22 dyscypliny sportowe, w tym 235 konkurencji przeznaczone dla kobiet (dwukrotnie więcej niż w Sydney w 2000 r.) Hasło Igrzysk Olimpijskich i Paralimpijskich w Paryżu brzmiało: „Igrzyska szeroko otwarte”. Wystąpiło ponad 4 tysiące sportowców z całego świata. Wśród nich było 84 reprezentantek (41) i reprezentantów (43) Polski startujących w 15 dyscyplinach. Łącznie polscy paralimpijczycy zdobyli 23 medale. W ich dorobku było osiem złotych, sześć srebrnych i dziewięć brązowych, co dało nam 16 miejsce w klasyfikacji generalnej. Polską multimedalistką tegorocznych Igrzysk Paralimpijskich została paratenisistka stołowa Karolina Pęk, która zdobyła złoty medal w singlu (kat. WS9) i dwa brązowe: w mikście wraz z Piotrem Grudzień (kat. XD17) oraz w deblu wraz z Natalią Partyka (kat. WD20).

1 września 2024 r. obchodzimy 85 rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej. W ciągu 6 lat działań wojennych w różnych miejscach kraju i świata zmarło lub zginęło wielu pionierów polskiej rehabilitacji, którzy stworzyli w okresie międzywojennym podwaliny pod tę nową dziedzinę medycyny. Zatrzymało to dalszy rozwój i szerszą popularyzację stworzonych przez nich metod wykorzystywanych w rehabilitacji zwłaszcza z zakresu chirurgii, ortopedii i protetyki (prof. F. Raszeja, prof. A. Wojciechowski, prof. E. Loth, prof. H. Schramm, prof. Z. Radliński, doc. W. Łapiński, dr A. Janik, dr S. Ruff, dr M. Epstein, dr M. Kosiński, dr L. Kalina, dr T. Gabryszewski, dr A. Leśniowski, dr W. Reklewski), balneologii i fizjoterapii (prof. E. Loth, dr A. Chramiec, dr E. Bokser, dr A. Tarnawski, dr Z. Aszkenazy, dr W. Medyński, dr L. Dydyński, dr E. Sz. Kowalski, dr Janina Żniniewicz), ftyzjatrii (prof. J. Zeyland), fizjologii i medycyny sportowej (gen. bryg. dr S. Rouppert, płk prof. G. Szulc, dr H.J. Levittoux, dr J. Szewczykowski), antropologii (prof. E. Loth), a także organizacji i metodyki wychowania fizycznego oraz sportu (gen. bryg. J. Olszyna-Wilczyński, ppłk. W. Sikorski, prof. S.W. Ciechanowski, prof. E. Godlewski jr, W., J. Gebethner, M. Germanówna).

W dniu 11 sierpnia 2024 r. zakończyły się w Paryżu XXXIII Letnie Igrzyska Olimpijskie, które trwały od 26 lipca. W zawodach wzięło udział 206 reprezentacji narodowych, w tym ponad 10 tys. zawodników, którzy uczestniczyli w 32 dyscyplinach i 329 konkurencjach. Hasło zawodów brzmiało: „Igrzyska szeroko otwarte”. Polska reprezentacja liczyła 211 zawodników, którzy wzięli udział w 28 konkurencjach w 22 dyscyplinach. Łącznie nasza reprezentacja zdobyła 10 medali, przy czym osiem krążków zdobyły kobiety (1 złoty – wspinaczka sportowa (k), 4 srebrne – kajakarstwo górskie (k), siatkówka (m), boks (k), kolarstwo torowe (k), 5 brązowych – szermierka drużynowa (k), wioślarstwo (m), tenis ziemny (k), wspinaczka sportowa (k), lekka atletyka (400 m, k). Każdy medal olimpijski został udekorowany 18-gramowym kawałkiem żelaza z Wieży Eiffla. Częścią krążków stały się zakonserwowane kawałki metalu, które pozostały po licznych renowacjach budowli.

Mija 80 rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, które rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. Kilka dni później, 5 sierpnia rozegrała się tragedia w Szpitalu Wolskim. Hitlerowcy zastrzelili tam wielu pacjentów, studentów i pracowników. Tylko nielicznym chorym, pielęgniarkom i lekarzom udało się uniknąć zagłady. W tym dniu na terenie placówki zginął m.in. Józef Marian Piasecki (dyrektor), Józef Grzybowski, Janusz Zeyland, Olgierd Sokołowski, Kazimierz Drozdowski, Stanisław Chwojka (lekarze) oraz kilku studentów. Pięcioro kolejnych lekarzy tej placówki zginęło w walkach partyzanckich lub zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych. W sumie w czasie wojny śmierć poniosło 11 lekarzy i jeden felczer ze Szpitala Wolskiego. Pomimo represji, w latach wojny Szpital Wolski stanowił zaplecze medyczne dla struktur podziemnych walczących z okupantem, gdzie m.in. ratowano życie żołnierzy AK, rannych w akcjach bojowych na ulicach Warszawy. Szpital był także mocno zaangażowany w działalność niesienia pomocy Żydom, prowadzoną przez „Żegotę”. Jedną z ważniejszych funkcji jakie spełniał, było ukrywanie poszukiwanych przez Niemców konspiratorów oraz organizowanie tajnych odpraw i narad Okręgu Warszawskiego, a także inspektorów i Delegatury Rządu. Z tego powodu pracownicy Szpitala Wolskiego, jak też studenci odbywający tam zajęcia, każdego dnia narażali życie, prowadząc patriotyczną działalność.

Podczas II Kongresu Krajowej Izby Fizjoterapeutów, zorganizowanego w Krakowie w dniach 12-15 czerwca 2024 r. pod hasłem „Interdyscyplinarność przyszłością rehabilitacji”, miała miejsce niecodzienna uroczystość. W dniu 13 czerwca, w obecności ponad tysiąca polskich fizjoterapeutów oraz gości z zagranicy, wręczono honorowe wyróżnienie „Za zasługi dla fizjoterapii w Polsce”. Pierwszą w historii naszego samorządu zawodowego laureatką została Pani mgr Maria Suwalska, niekwestionowany autorytet polskiej fizjoterapii. Podczas laudacji, którą przedstawiła dr hab. Anna Rutkowska, podkreślono wkład w rozwój fizjoterapii w kraju, promocję polskiej fizjoterapii za granicą, poprawę warunków pracy, a przede wszystkim wzogacenie dziedzictwa fizjoterapii. Drugim laureatem został Rajmund Miller (1954-2024), lekarz, czterokrotny poseł na Sejm RP (2011-2024), obrońca praw polskich pacjentów, orędownik spraw fizjoterapeutów i polskiej fizjoterapii, który otrzymał wyróżnienie pośmiertnie (zmarł 27 marca 2024 r.). Laudację na Jego cześć, w której podkreślono szczególny wkład w pracach poselskich nad projektem ustawy o zawodzie fizjoterapeuty, przedstawił dr hab. prof. PO Mariusz Migała. Wyróżnienie w imieniu rodziny odebrała córka Justyna Miller wraz z córką i siostrzenicą. Korzystając z okazji, jeszcze raz składamy serdecznie gratulacje i podziękowania Pani Marii Suwalskiej, która jest członkiem-założycielem Sekcji Historycznej PTF.

Zob. więcej: https://glosfizjoterapeuty.pl/2024/06/maria-suwalska-pierwsza-dama-polskiej-fizjoterapii/

W dniach 21-23 maja 2024 r. we Wrocławiu odbywał się Kongres Historii Medycyny w setną rocznicę I Zjazdu Polskich Historyków Medycyny i Farmacji (1924–2024) oraz XXVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych. Wrocławskie wydarzenie naukowe zostało zorganizowane przez Dolnośląską Izbę Lekarską oraz Polskie Towarzystwo Historii Nauk Medycznych. Jednym z partnerów była Krajowa Izba Fizjoterapeutów. Spotkanie zorganizowano z okazji 100-lecia pierwszego Zjazdu Polskich Historyków Medycyny oraz edycji pierwszego numeru “Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, ważnego periodyku naukowego wydawanego do dziś. Oba te wydarzenia miały istotny wpływ dla rozwoju historiografii medycznej. W Kongresie czynny udział wzięli członkowie Sekcji Historycznej PTF dr Beata Skolik, dr Sławomir Jandziś i prof. PO Mariusz Migała. Trwałym efektem spotkania jest trzytomowa publikacja pod red. B. Bruziewicz-Mikłaszewska, E. Gorząd-Biskup, D. Lewera, K. Wronecki: Dokonania i wyzwania polskiej historiografii medycznej, Wrocław 2024.

           

W dniu 6 lutego 2024 r. zmarł Profesor Jerzy Kiwerski, zasłużona postać polskiej ortopedii i rehabilitacji, autor wielu podręczników, konsultant krajowy w dziedzinie rehabilitacji (w latach 2002-2008), wcześniej (1982-2002) mazowiecki konsultant wojewódzki w dziedzinie rehabilitacji medycznej. Od 1965 r. pracował w Stołecznym Centrum Rehabilitacji w Konstancinie, gdzie w latach 1973-1999 był ordynatorem oddziału urazów kręgosłupa, a w latach 1982-2008 kierownikiem Katedry i Kliniki Rehabilitacji AM w Warszawie. W latach 1992-1998 pełnił funkcję dyrektora naczelnego Centrum Rehabilitacji w Konstancinie. Był także Rektorem Wyższej Szkoły Rehabilitacji w Warszawie. Honorowym Przewodniczącym Komitetu Rehabilitacji i Adaptacji Społecznej PAN (ob. Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej), w którym przez wiele lat pełnił  funkcję wiceprzewodniczącego i przewodniczącego Prezydium.

Profesor Jerzy E. Kiwerski urodził się 24 czerwca 1937 r. w Warszawie. W 1955 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Pomorskiej AM w Szczecinie. Po uzyskaniu absolutorium powrócił do Warszawy i podjął pracę w Zakładzie Anatomii Patologicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Dyplom lekarza uzyskał w 1963 r. W 1974 r. uzyskał II st. specjalizacji w zakresie rehabilitacji oraz chirurgii urazowej i ortopedii. W 1971 r. na podstawie rozprawy doktorskiej pt. „Postrzałowe uszkodzenia nerwów obwodowych” otrzymał stopień doktora nauk medycznych. W 1975 r. na podstawie dysertacji pt. „Próba zwiększenia przydatności ręki tetraplegika drogą stosowania przeszczepów nerwów i stymulatorów implantowanych” uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk medycznych w zakresie rehabilitacji schorzeń narządów ruchu i został docentem w Katedrze i Klinice Rehabilitacji AM w Warszawie. Uchwałą Rady Państwa z dnia 5 lipca 1984 r. otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. W dniu 16 lutego 1999 r. otrzymał nominację Ministra Zdrowia na stanowisko profesora zwyczajnego.

Autor ponad 570 doniesień publikowanych w kraju i za granicą, ponad 70 podręczników. Kierownik specjalizacji ponad 90 lekarzy z zakresu rehabilitacji medycznej, chirurgii urazowej i ortopedii. Promotor 24 doktorantów oraz opiekun 3 przewodów habilitacyjnych.

Członek Komitetu Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN, wiceprzewodniczący Komisji Inżynierii Medycznej tego Komitetu. Od 1995 r. członek New York Academy of Sciences. Członek honorowy Światowej Federacji Chirurgów Kręgosłupa i Spondyliatrów oraz Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, w którym w latach 1992-1999 pełnił funkcję prezesa, a do 2022 r. był członkiem Zarządu Głównego PTReh. Wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego, w którym przez dwie kadencje pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Spondyloortopedii. Członek-założyciel Polskiego Towarzystwa Biomechaniki, Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji Neurologicznej. Pierwszy przedstawiciel z Polski w European Board of Physical Medicine an Rehabilitation, członek Research Board of Advisors of the American Biographical Institute oraz International Medical Society of Paraplegia, European Spine Society i International Rehabilitation Medical Association.

Członek komitetów redakcyjnych kilku znanych czasopism naukowych: „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”, „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”. „Postępy Rehabilitacji”, „Balneologia Polska”, „Fizjoterapia Polska”.

Odznaczony wieloma odznaczeniami państwowymi, naukowymi i resortowymi, m.in. Krzyżem Komandorskim i Kawalerskim Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, „Medalem Adama Grucy”, odznaką „Zasłużony Pracownik Służby Zdrowia”, „Złotą Odznaką TWK”, odznaką „Za Zasługi dla Warszawy”, „Medalem 50-lecia Akademii Medycznej w Warszawie”, „Medalem 50-lecia PAN”.

Profesor Jerzy E. Kiwerski został pochowany w dniu 14 lutego 2024 r. na cmentarzu w Skolimowie.

Opracowano na podstawie: M. Krasuski, Pożegnanie Pana Profesora dr hab. Jerzego Edwarda Kiwerskiego, ptreh.com

W dniu 6 grudnia 2023 r. członkowie Sekcji Historycznej PTF uczestniczyli w Konferencji Polskiej Akademii Umiejętności (PAU) pt. „Kształtowanie się systemu opieki medycznej i rehabilitacji w Polsce po I i II wojnie światowej w kontekście potrzeb zdrowotnych polskiej populacji w latach 1918–1939 i 1945–1970”.

PAU to jedna z najstarszych polskich organizacji naukowych. Powstała w 1872 r. i obecnie ma status stowarzyszenia skupiającego elitę kadry naukowej. Tworzy ją sześć Wydziałów: Filologiczny, Historyczno-Filozoficzny, Matematyczno-Fizyczno-Chemiczny, Przyrodniczy, Lekarski, Twórczości Artystycznej oraz kilka Komisji Międzywydziałowych o charakterze interdyscyplinarnym w tym m.in. Komisja Historii Nauki.

Organizatorem tegorocznej konferencji była Komisja Historii Nauki oraz Wydział Nauk o Zdrowiu i Kulturze Fizycznej, Collegium Witelona Uczelnia Państwowa w Legnicy. W trakcie posiedzenia dr hab. prof. PO Mariusz Migała, wiceprzewodniczący Sekcji Historycznej PTF, miał zaszczyt wygłosić referat zatytułowany Organizacja standardu rehabilitacji w Polsce w latach 1918-1939, natomiast dr Beata Skolik przedstawiła temat Organizacja systemu rehabilitacji w Polsce w latach 1945-1970.