Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii

W dniu 2 czerwca 1963 r. do szpitala MSW przy ul. Ołbińskiej we Wrocławiu trafił ppłk Bonifacy J., pracownik służb specjalnych PRL, który 25 maja wrócił z wizyty w Indiach. Nikt wówczas nie przypuszczał, że oficer SB jest zakażony wirusem ospy prawdziwej (variola vera). Gorączka i dreszcze, bóle stawów jednoznacznie kojarzyły się z malarią. Dlatego początkowo lekarze zdiagnozowali u niego „nieznaną chorobę tropikalną”, a po pobraniu próbki krwi, w dniu 5 czerwca rzeczywiście zdiagnozowano malarię. Pacjent, po typowym dla tego rozpoznania leczeniu, poczuł się lepiej i został wypisany do domu. W dniu 15 czerwca tego roku zachorowała salowa sprzątająca separatkę, w której leżał “pacjent zero”. Kobieta zmarła 4 lipca a postawione rozpoznanie brzmiało – białaczka. Niebawem do szpitala trafił jej czteroletni syn oraz lekarz, który się nią opiekował. W dniu 9 lipca chłopiec, który był leczony z powodu wiatrówki, ponownie zachorował.

Dopiero wtedy stało się jasne, że wszyscy chorują na niezidentyfikowaną chorobę. Szpital objęto ścisłą kwarantanną. Wszyscy byli przerażeni, gdyż od przyjazdu „pacjenta zero” do postawienia pewnego rozpoznania minęło ponad półtora miesiąca. Osoby chore komunikowały się z rodzinami, współpracownikami, robiły zakupy, uczestniczyły w spotkaniach. Trwało to wiele dni w miesiącach letnich, w czasie wakacji i urlopów. Dopiero w dniu 15 lipca 1963 r. powiadomiono o sprawie władze miejskie oraz w mieście. Było to po 47 dniach występowania wirusa śmiertelnej choroby. Pierwszy komunikat pojawił się jednak dopiero 17 lipca – lakoniczna informacja o pierwszych hospitalizacjach i możliwości wybuchu epidemii na ostatnich stronach wrocławskich dzienników. Media więcej miejsca poświęcały przygotowaniom do święta 22 lipca. Niemniej wprowadzono pogotowie epidemiczne, które obowiązywało do 19 września 1963 r. Obowiązywała kwarantanna i szczepienia, które stały się najważniejszą bronią w walce z wirusem. Obowiązkowe szczepienia rozpoczęto 16 lipca 1963 r. Zaszczepiono wówczas około 400 000 mieszkańców Wrocławia, co stanowiło zdecydowaną większość. W województwie (wówczas wrocławskim) zaszczepiono ok. 2 mln osób, a w całym kraju ponad 8 milionów. Ostatnie rozpoznanie ospy prawdziwej odnotowano 10 września, dziewięć dni później odwołano epidemię. W 1978 r. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że świat jest wolny od ospy prawdziwej.

Ryc.  Epidemia ospy prawdziwej we Wrocławiu. Prawdopodobnie szpital ospowy w Prząśniku. Fot. Archiwum Wratislaviae Amci (polska-org.pl)

 

Czy wiesz, że…

Historia medycyny jest nauką humanistyczną, jak wszystkie dziedziny historii, ale do jej uprawiania niezbędna jest wiedza przyrodnicza, podobnie jak we wszystkich naukach medycznych.

 INFORMACJE

Ciekawostki historyczne znajdziecie w zakładce Czy wiesz, że… (aktualizacja w każdy piątek) pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/czy-wiesz-ze/

Zapraszamy do lektury uzupełnianego na bieżąco działu pn. Kalendarium Wydarzeń, w którym informujemy o tym co dzieje się na naszych oczach oraz przypominamy o najważniejszych wydarzeniach z przeszłości, rocznicach i „okrągłych datach” dotyczących przedstawicieli świata medycznego, rehabilitacji i fizjoterapii, sportu i kultury fizycznej. Link: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/kalendarium/

Nowe teksty popularnonaukowe w bieżącym numerze Szkiców Historycznych PTF zamieszczane są w pierwszych dniach kolejnego miesiąca.

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2023, t. IV znajdują się pod linkiem: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-ptf-2023-t-4/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2022, t. III znajdują się pod linkiem:  http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-2022-t-3/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2021, t. II znajdują się pod linkiem:  http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-2021-t-2/

Teksty zamieszczone w Szkice Historyczne PTF 2020, t. I znajdują się pod linkiem:   http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/szkice-historyczne-t-1-2020/

****

Koncepcja rehabilitacji według Douglasa C. McMurtie (1888–1944)

oraz Howarda A. Ruska (1901-1989) cz. 1.

W rozwoju medycyny, w tym rehabilitacji szczególne znaczenie miały skutki pierwszej wojny światowej. Wielkie rzesze okaleczonych, powracających z frontu młodych ludzi, stanowiły ogromny problem społeczny w wielu krajach, który po raz pierwszy wystąpił w tak masowej skali. Dla wojskowej służby zdrowia pojawiła się pilna potrzeba szybkiego przywrócenia zdrowia, sprawności fizycznej i zdolności bojowej rannym żołnierzom, ofiarom wojny. Stała się ona impulsem w rozwoju fizjoterapii, a także kompleksowej rehabilitacji. Zob. więcej: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/artykul-sh-6-2023/

12 maja 1820 r. we Florencji urodziła się Florence Nightingale, angielska pielęgniarka, statystyk, działaczka społeczna i publicystka. Gdy w wieku 24 lat ogłosiła, że pragnie zostać pielęgniarką, swoją decyzją przeraziła rodzinę: pielęgniarki wówczas rekrutowały się zazwyczaj spośród prostytutek i osób z niskich warstw społecznych. Dlatego w opinii rodziny żadna szanująca się dama nie mogłaby wykonywać tak haniebnego zajęcia. Nightingale nazwano „Damą z lampą” (ang. „The Lady with the Lamp”), gdyż jest uważana za twórczynię nowoczesnego pielęgniarstwa. Wypracowała podstawy, na których opiera się współczesny wizerunek pielęgniarki. Jej zasługą jest zdefiniowanie metod i sposobów pielęgnacji chorych i poszkodowanych. W 1860 r. założyła w Londynie przy Szpitalu św. Tomasza pierwszą szkołę pielęgniarstwa – The Nightingale Training School (obecnie: The Florence Nightingale School of Nursing and Midwifery). W 1907 r. przyznano jej jako pierwszej kobiecie brytyjski Order Zasługi. Zmarła 13 sierpnia 1910 r. w Londynie.

Na pamiątkę dnia urodzin Nightingale obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Pielęgniarek i Położnych.

11 kwietnia br. mija dziesiąta rocznica śmierci profesora Hilarego Koprowskiego (ur. 1916 r. w Warszawie, zm. w Filadelfii), polskiego lekarza, twórcy pierwszej żywej szczepionki przeciw chorobie Heinego-Medina. Dyplom lekarza medycyny uzyskał w Uniwersytecie Warszawskim, do 1939 r. mieszkał w Warszawie. Od 1939 r. przebywał za granicą, od 1944 r. mieszkał w USA. W 1950 r. odkrył pierwszą na świecie skuteczną szczepionkę przeciwko wirusowi polio, która po raz pierwszy została podana 27 lutego 1950 r., a pierwsze masowe szczepienie miało miejsce w roku 1958 r. w Kongo. Jesienią 1959 r. rozpoczęto masowe szczepienia także w Polsce, gdzie epidemia polio trwała od 1951 r. Gdy 1958 r. liczba zachorowań w kraju wzrosła do 6 tys., H. Koprowski dzięki swym wpływom uzyskał od firmy farmaceutycznej Wyeth dziewięć milionów dawek, które zużytkowano w czasie ośmiu miesięcy szczepień. Był nauczycielem akademickim, profesorem nadzwyczajnym na Thomas Jefferson University i członkiem Polskiej Akademii Nauk. W ostatnim etapie swojej kariery zawodowej został dyrektorem Instytutu Biotechnologii i Zaawansowanej Medycyny Molekularnej oraz Centrum Neurowirusologii w Uniwersytecie Thomasa Jeffersona w Filadelfii. Założył Fundację im. Koprowskich, mającą na celu przede wszystkim wspieranie rozwoju nauki w Polsce oraz polsko-amerykańskiej współpracy naukowej. Za wybitne zasługi w działalności naukowej i zawodowej został odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1994) oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2007). W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, w 2018 r. został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta RP Orderem Orła Białego. Należy do panteonu zasłużonych dla światowej nauki.

W dniu 7 kwietnia 2023 r. mija 75. rocznica utworzenia Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization, WHO). Pierwsze Zgromadzenie Ogólne WHO odbyło się 7 kwietnia 1948 r. W ciągu tych lat organizacji udało się zrealizować wiele zadań w dziedzinie zdrowia publicznego, które na przestrzeni ostatnich siedmiu dekad poprawiły jakość życia. Na sukces w zakresie zdrowia publicznego pracowało wiele pokoleń pracowników służby zdrowia na całym świecie. Do najważniejszych osiągnięć należy: 1. Zdrowie dla wszystkich – wysiłki na rzecz poprawy warunków społecznych decydujących o dobrym zdrowiu ludzi. 2. Łagodzenie śmiertelnych chorób – zapobieganie, łagodzenie i całkowite zatrzymanie rozprzestrzeniania się śmiertelnych infekcji. 3. Ochrona ludzi przed pandemiami – wykrywanie sygnałów alarmowych dotyczących zdrowia i działa na rzecz ochrony ludzi przed zagrożeniami i skutkami epidemii i pandemii. 4. Pokój dla zdrowia, zdrowie dla pokoju – negocjacje dotyczące usług humanitarnych i zdrowotnych podczas wojen i konfliktów. 5. Kierowanie polityką i normami dotyczącymi zdrowia – autorytet w zakresie wydawania zasad i wytycznych w celu poprawy zdrowia ludzi. 6. Zapobieganie chorobom poprzez szczepienia – pionierska rola w dostarczaniu szczepionek zapobiegających chorobom. 7. Sprostanie wyzwaniom zdrowotnym związanym z klimatem – wsparcie w opracowywaniu kompleksowych planów działania w celu przeciwdziałania skutkom zdrowotnym zmian klimatycznych, budowaniu bardziej odpornych, bezemisyjnych i zrównoważonych systemów i obiektów opieki zdrowotnej. Na pamiątkę utworzenia WHO organizowany jest od 1950 r. Światowy Dzień Zdrowia (ang. World Health Day). Jego celem jest zwrócenie szczególnej uwagi na najbardziej palące i zaniedbane problemy zdrowotne społeczeństw na świecie. Każdego roku odbywa się pod innych hasłem. Od 1995 r. w tym dniu WHO wydaje Światowy Raport Zdrowia – najważniejszą publikację organizacji.

W dniu 27 marca 2015 r. w Poznaniu zmarł Gerard Straburzyński (ur. 1930), lekarz internista i balneolog, specjalista w zakresie balneoklimatologii i medycyny fizykalnej oraz fizjologii klinicznej. Specjalista krajowy w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego i medycyny fizykalnej. Autorytet naukowy z zakresu balneologii, lecznictwa uzdrowiskowego, fizjoterapii. Był absolwentem AM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (1955).W latach 1975-1992 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Balneoklimatycznego w Poznaniu (od 1986 r. Instytut Medycyny Uzdrowiskowej). W tym okresie był także m.in. redaktorem „Balneologii Polskiej”, członkiem Komitetu Naukowego m.in. „Zeitschrift für Physiotherapie”, przewodniczącym Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Balneologii, Bioklimatologii i Medycyny Fizykalnej, wiceprezydentem Międzynarodowej Federacji Uzdrowisk i Miejscowości Klimatycznych (FITEC) z siedzibą w Paryżu, członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Medycyny Uzdrowiskowej (ISMH) z siedzibą w Monachium. W 1983 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk medycznych. Nauczyciel akademicki m.in. Uniwersytetu Medycznego i AWF w Poznaniu, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu, Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii w Poznaniu. Wychowawca kilku pokoleń balneologów i fizjoterapeutów. Autor i współautor wielu publikacji poświęconych tej tematyce, w tym podręczników Medycyna fizykalna (1997), Księga przyrodolecznictwa (1997), Fizjoterapia (1986, 2003), Fizjoterapia z elementami klinicznymi t.1-2 (2008). Laureat Złotego Hipolita (2009). Należy do grona zasłużonych twórców rehabilitacji i fizjoterapii w kraju.

Ryc. Od lewej: dr hab. prof. Mariusz Migała, prof. dr hab. Gerard Straburzyński, dr hab. prof. Anna Straburzyńska-Lupa, dr Sławomir Jandziś, Poznań 2013.

W dniu 19 marca 2023 r. mija pierwsza rocznica śmierci prof. dr. hab. Mariana Zembali (1950-2022), wybitnego polskiego kardiochirurga, pioniera transplantacji płuca i płuco-serca w Polsce, ministra zdrowia w 2015 r.

Profesor M. Zembala był absolwentem AM we Wrocławiu (1974 r.). W latach 1975-1981 pracował jako asystent, a następnie starszy asystent w klinice Chirurgii Serca AM we Wrocławiu. W 1979 r. obronił z wyróżnieniem pracę doktorską. Rok później odbył staż w belgijskiej Klinice Kardiochirurgii, następnie w latach 1982-1985 staż naukowy w Holandii, w klinice Kardiochirurgii St. Antonius Uniwersytetu w Utrechcie.

Po powrocie do kraju rozpoczął pracę w Katedrze i Klinice Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu kierowanej przez prof. Zbigniewa Religę (1938-2009). W 1988 r. odbył kolejny staż naukowy w Deborah Heart and Lung Center w Nowym Yorku. Gdy wrócił, znalazł się w zespole prof. Religi, który dokonał pierwszej udanej transplantacji serca.

W 1992 r. habilitował się na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy pt. Chirurgiczna reperfuzja mięśnia sercowego w świeżym zawale. W 1993 r. został dyrektorem Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu. W 1998 r. otrzymał tytuł profesora nauk medycznych.

W 1997 r. jako pierwszy lekarz w Polsce wykonał transplantację pojedynczego płuca, natomiast w 2001 r., również jako pierwszy w kraju, przeszczepił choremu płuco-serce. Wykonał także zabieg wszczepienia by-passów 103-letniej pacjentce. W 2011 r. został wybrany na funkcję przewodniczącego Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia. Był także krajowym konsultantem z zakresu kardiochirurgii. W okresie od 16 czerwca do 16 listopada 2015 r. pełnił funkcję ministra w rządzie premier Ewy Kopacz. Był członkiem wielu krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń, m.in. krajowym korespondentem PAU, Komitetu Nauk Klinicznych PAN, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, International Society for Heart and Lung Transplantation. W 2016 r. został prezesem Europejskiego Towarzystwa Kardio-Torakochirurgicznego (EACTS). Pełnił funkcję redaktora naczelnego kilku pism naukowych, m.in. „Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska” oraz „Interactive CardioVascular and Thoracic Surgery”. Pracę lekarza traktował jako służbę bliźniemu i pomoc drugiemu człowiekowi, który zawsze był na pierwszym miejscu jego działalności. Dbał też o poprawę warunków pracy i płacy pracowników ochrony zdrowia.

W dniu 8 marca 1930 r. w Warszawie zmarł prof. Ireneusz Wierzejewski (ur. 1881 r.), lekarz, twórca polskiej ortopedii, założyciel Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego oraz pisma „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”, senator II kadencji w II RP.

Po powrocie z Berlina w 1912 r., gdzie praktykował w Zakładzie Leczniczo-Wychowawczym dla Kalek Konrada Biesalskiego, został kierownikiem Poznańskiego Zakładu Ortopedycznego im. B.S. Gąsiorowskiego. W grudniu 1918 r. jako niemiecki szef sanitarnego korpusu uratował dla armii powstańczej cenne zapasy materiału sanitarnego przeznaczonego do transportu do Niemiec. Wkrótce został szefem sanitarnym wojsk wielkopolskich w randze generała brygady.

Następnie objął kierownictwo Katedry Ortopedii UP, był zastępcą dyrektora Studium WF. Prowadził kursy masażu i gimnastyki leczniczej dla wychowawców fizycznych, zorganizował Poradnię Sportową Ośrodka WF. Po śmierci Profesora, jeden z jego asystentów dr Wiktor Dega napisał: „Stratę jego opłakują nie tylko jego uczniowie, którzy mieli w Nim jak najlepszego szefa, bogatego w doświadczenie, a zawsze życzliwego i przyjacielskiego, zawsze pogodnego i wesołego, ale opłakują go wszyscy ci, którzy mieli sposobność poznać jego głęboką naturę, tak prostą i ujmującą; opłakują go wdzięczne rzesze kalek, którym odjął lub zmniejszył kalectwo. Toteż pogrzeb jego stał się wielką demonstracją uznania i czci”.

Działając w towarzystwach naukowych oraz jako polityk w Senacie RP starał się wprowadzić w życie system kompleksowej opieki nad kalekami własnego pomysłu, będący zmodyfikowanym wzorem systemu niemieckiego. Jego koncepcja stanowiła pierwowzór, który po II wojnie światowej znakomicie rozwinął prof. Wiktor Dega – tworząc polską szkołę rehabilitacji.

Wkład prof. Wierzejewskiego w rozwój rehabilitacji ocenił prof. Dega w setną rocznicę jego urodzin (urodził się 23 marca 1881 r. w Kozłowie pod Opalenicą w powiecie nowotomyskim): „Nikt dziś nie zaprzecza, że Wierzejewski jest powszechnie uznany za ojca ortopedii polskiej. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że Wierzejewski w swojej walce o państwową opiekę nad kalekami był w swoich założeniach prekursorem rehabilitacji niepełnosprawnych w Polsce”. Profesor należy do panteonu twórców rehabilitacji i fizjoterapii w Polsce.

W dniu 1 marca 1929 r. minęła 94 rocznica śmierci dr Władysława Jareckiego (ur. 1876 r.), lekarza – społecznika, neurologa, w latach 1918-1929 dyrektora Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie, który przyczynił się do odbudowy tej placówki i jej rozwoju, a także do stworzenia podstaw rozwoju sportu inwalidów w Polsce (ob. osób z niepełnosprawnościami).

Doktor W. Jarecki był absolwentem Wydziału Lekarskiego UJ w Krakowie (1907). W tym samym roku pracował w uzdrowisku w Kosowie, jak pełnomocnik dr. Tarnawskiego. W 1908 r. nostryfikował swój dyplom w Dorpacie. W latach 1909-1912 specjalizował się w neurologii w szpitalu św. Ducha w Warszawie. W 1914 r. został powołany do wojska rosyjskiego – służył na Kaukazie jako lekarz naczelny wojskowego szpitala psychiatrycznego w Tyflisie. W tym czasie pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Wykonawczego Polskich Organizacji Wojskowych i Polskiej Rady Okręgowej na Kaukazie.

W czerwcu 1918 r. powrócił do kraju i w dniu 1 września objął stanowisko dyrektora Instytutu Głuchych i Ociemniałych w Warszawie (zał. w 1817 r.), którym kierował do śmierci. Był cenionym neurologiem, specjalistą od zaburzeń mowy. W pracy zawodowej i społecznej poświęcał dużo czasu i energii poprawie sytuacji osób głuchoniemych i ociemniałych. Jako lekarz i społecznik przewodniczył stowarzyszeniu głuchoniemych i ociemniałych, służył idei i wykładał o „zboczeniach mowy” będąc w Polsce „jedynym poważnym specjalistą w przedmiocie zaburzeń mowy”. Był także sekretarzem Warszawskiego Towarzystwa Neurologicznego, kuratorem w Towarzystwie Głuchoniemych, prezesem Towarzystwa Ociemniałych, członkiem Zarządu Towarzystwa „Latarnia”, zjednoczenia pracowników niewidomych, przewodniczącym koła szkolnego przy Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych. Członkiem Zarządu Głównego i Wydziału Wykonawczego Związku Lekarzy Polskich, członkiem Rady i Zarządu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej, członkiem Komitetu Redakcyjnego „Nowin Społeczno-Lekarskich”, wydawcą (od 1923 r.) czasopisma „Neurologia Polska”.

Gdy kierował Instytutem Głuchoniemych i Ociemniałych, zainicjował powstanie szkolnego koła sportowego. Najpierw wprowadził gimnastykę dla uczniów Instytutu, a w dniu 17 czerwca 1922 r. powołał klub sportowy, który początkowo nosił nazwę Koło Głuchoniemych i składał się z 14 członków – uczniów oraz absolwentów Instytutu. W krótkim czasie klub zmienił formułę organizacyjną i nosił nazwę Warszawski Klub Sportowy Głuchoniemych. W 1927 r. klub ten zdobył mistrzostwo Polski w piłce nożnej, ale też w następnych latach dominował w rywalizacji lekkoatletycznej. Po pięciu latach, opisując organizację sportu inwalidów w Polsce W. Jarecki wspominał: „Powstanie I Klubu Głuchoniemych w Polsce to pierwsze drgnienie trzydziestotysiącznogłowego uśpionego olbrzyma, to pierwszy przejaw tężyzny jego ducha i ciała, to zachęta, udzielona innym braciom, to zerwanie z ospałością, biernością, alkoholem i zepsuciem, to silny pęd do zdrowia i mocy”. Już w 1924 r. ekipa warszawskiego klubu po raz pierwszy w historii, jako reprezentacja polskich inwalidów, wzięła udział w międzynarodowych zawodach . W dniach 10-17 sierpnia pięcioosobowa grupa głuchoniemych lekkoatletów, na własny koszt wystartowała w I Igrzyskach Sportowych Głuchoniemych w Paryżu. Od tej chwili polscy inwalidzi z sukcesami starowali z sukcesami w międzynarodowych zmaganiach sportowych.

Więcej na temat początków sportu inwalidów w Polsce zobacz w: B. Skolik, M. Migała, S. Jandziś: Rehabilitacja w Polsce w latach 1918-1939. cz. 2. Kształtowanie się standardu polskiej rehabilitacji w aspekcie fizjoterapii uzdrowiskowej i sportowej oraz różnych form aktywności fizycznej człowieka, Opole 2022, s. 233-280.

Dnia 10 lutego 2023 r. minęło sto lat od śmierci Wilhelma C. Roentgena (1845-1923), niemieckiego fizyka, laureata pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1901 r.) za odkrycie promieni (1895 r.), które sam nazwał promieniami X, a po latach nazwano jego nazwiskiem.

Był absolwentem Uniwersytetu w Zurichu (1869 r.), wykładowcą w Uniwersytecie w Strasburgu, profesorem Akademii Rolniczej w Hohenheim, katedry fizyki Uniwersytetu Juliusza i Maksymiliana w Würzburgu oraz Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium.

Gdy odkrył nowy typ promieni, które nazwał promieniami X, okazało się, że są ono bardzo przenikliwe, przenikają przez ciała nieprzezroczyste, zaciemniają kliszę fotograficzną, nie odchylają się w polu magnetycznym. W dniu 22 grudnia 1895 r. naświetlił rękę swojej żony; po 15 minutach ekspozycji uzyskał rentgenogram. Już 28 grudnia doniósł o swym odkryciu Towarzystwu Fizyczno-Lekarskiemu, a w styczniu 1896 r., podczas posiedzenia naukowego Towarzystwa, na którym zreferował wyniki swoich badań, prześwietlono rękę jednego z uczestniczących w nim anatomów. W kolejnych latach Röntgen prowadził dalsze badania natury odkrytego promieniowania. Zbadał wiele jego właściwości, jak np. zdolność jonizacji gazów, zależność przenikliwości od długości fali, dyfrakcję na szczelinach, na których uzyskiwano ugięcie fal świetlnych — nie udało mu się uzyskać obrazu dyfrakcyjnego promieniowania X. Sformułował także prawa pochłaniania promieni X przez substancje oraz wskazał sposób wykorzystania tych promieni w medycynie. Odkrycie Röntgena natychmiast zastosowano w praktyce lekarskiej do celów diagnostycznych. Roentgen nigdy nie opatentował swojego wynalazku, ponieważ uważał, że odkrycia naukowe należą do całej ludzkości. Pieniądze otrzymane w ramach Nagrody Nobla przeznaczył na Uniwersytet w Würzburgu.

W większości krajów promienie Roentgena nazywane są promieniami X lub promieniowaniem X (w krajach anglojęzycznych są to X-rays). W Polsce i Niemczech używa się terminu promieniowanie rentgenowskie (także promieniowanie Röntgena lub Roentgena). Na jego cześć jednostkę dawki promieniowania jonizującego nazwano rentgenem. Również urządzenie do prześwietleń wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie – aparat rentgenowski – nazywa się potocznie „rentgenem”. Od 1 listopada 2004 r. jego nazwisko znalazło się też w nazwie pierwiastka chemicznego – roentgena (l.a. 111) – znanego wcześniej jako unununium.