Ciekawostka historyczna 7/2021
Czy wiesz, że
Według Douglasa McMurtie, dyrektora Instytutu Czerwonego Krzyża dla Inwalidów w Nowym Jorku chrześcijańska idea niesienia pomocy potrzebującym znacząco wpłynęła na rozwój wiedzy medycznej, ale i współczesnej postawy społecznej wobec osób kalekich. Swój wywód oparł na przykładzie tworzenia szpitali, które Kościół otwierał w średniowieczu, gdzie osoby chore były otaczane podstawową opieką medyczną.
Więcej ciekawostek historycznych znajdziecie w zakładce Czy wiesz, że…
http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/czy-wiesz-ze/
Modyfikacja i przeobrażenia systemu Linga
cz.2
W latach 20. XX w. reformatorką gimnastyki kobiecej opartej na metodzie Linga została Dunka Agnete Bertram (1893-1984) – pierwsza kobieta w Danii, która złożyła państwowy egzamin instruktorski z gimnastyki. Już pod koniec lat 20. XX w. była znaną autorką publikacji pt. Gimnastyka domowa (oryg. Hjemmegymnastik, Kopenhaga 1927), w której przedstawiła kilkuletnie doświadczenia w pracy nad przystosowaniem gimnastyki opartej na podstawowych zasadach Linga do właściwości ustroju kobiecego. Powstała ona pod wpływem zasad głoszonych przez prof. Lindharda, iż ćwiczenia gimnastyczne powinny być dostosowane do płci i wieku tych, którzy mają je wykonywać.
Tworząc nową metodę, Bertram chodziło głównie o zerwanie z tradycją stosowania gimnastyki dla kobiet według wzorów męskich, a przede wszystkim wykluczała, poza pewnymi ćwiczeniami równoważnymi, ćwiczenia na przyrządach. Gruntowna znajomość zasadniczych cech budowy oraz formy ruchu kobiecego pozwoliła jej stworzyć zasób ćwiczeń, przy wykonaniu których uplastyczniało się piękno i wdzięk kobiecy. Metoda ta posiadała więc dużą wartość estetyczną i była zgodna z podstawami fizjologii, choć nie do końca zrozumiały był wzajemny stosunek muzyki do ruchu, bowiem cała lekcja odbywała się przy akompaniamencie muzyki klasycznej. Bertram nie tylko zajmowała się gimnastyką szkolną i gimnastyką kobiet. Na zlecenie lekarzy opracowywała także zestawy ćwiczeń stosowane w placówkach leczniczych. Zdawała sobie przy tym sprawę, że nie w każdym przypadku gimnastyka szwedzka mogła być przydatna w aspekcie terapeutycznym.
Pracę nad unowocześnieniem systemu Lingów prowadził również twórca Południowoszwedzkiego Instytutu Gimnastycznego w Lund (1907), szwedzki teoretyk Josef G. Thulin (1875-1965), który zaczął od zreformowania gimnastyki wojskowej, ograniczając formalizm i schematyzm. Jego lekcje gimnastyki odznaczały się swobodniejszym charakterem, ponieważ nie przywiązywał zbyt dużej uwagi do kształcenia postawy i osiągania wzorowych pozycji ruchowych.
Wśród reformatorów gimnastyki szwedzkiej znalazł się także Niels Mortensen Bukh (1880-1952), duński instruktor wychowania fizycznego, kierownik kursu przodowników dla wiejskich towarzystw gimnastyczno-strzeleckich, dla którego inspiracją była rytmiczna gimnastyka kobieca E. Björksten. Chcąc pokonać tę wadę wychowanków, wpadł na pomysł poprzedzenia kursu gimnastycznego serią ćwiczeń wstępnych – tzw. „ćwiczeń gibkości”. Polegały one na biernym naciąganiu, przy użyciu siły współćwiczących lub ciężaru własnego ciała, mięśni i więzadeł dokoła stawu barkowego, stawów kręgosłupa i innych, aby uzyskać ruchomość stawową „gimnastyka idealnego”. Zaproponował ćwiczenia, które miały poprawić postawę, elastyczność mięśni i precyzję ruchów, przy czym punktem wyjścia były ćwiczenia zapożyczone z gimnastyki leczniczej Linga. W ten sposób stworzył gimnastykę opartą na ćwiczeniach ze współćwiczącym, bez przyrządów, o dużej zmienności tempa, płynnie przechodzących od jednego do drugiego, głównie o charakterze intensywnych ćwiczeń, aby zapobiec sztywności i złym nawykom cielesnym. Nazwał ją prymitywną gimnastyką, twierdząc przy tym, że jeśli gimnastyka ma spełniać swe zadanie musi jak najszybciej doprowadzać do celu.
Jako podsumowanie rozważań na temat modyfikacji systemu gimnastyki szwedzkiej niech posłużą słowa wypowiedziane przez P. Tissié: „Wszystko zresztą, co się pisze przeciwko tej gimnastyce, ma zawsze wielkie podobieństwo do argumentów kija i pięści, które tam zawsze występują, gdzie brak słuszności. Ale nauka pięści nie zna, toteż i oparta na nauce <gimnastyka szwedzka> wobec argumentów tych tylko ostać się może, jak ostała się przez ciąg wieku, zyskując coraz większe rozpowszechnienie”.
Odmienny od gimnastyki Linga nurt reprezentował Émile Jaques Dalcroze (1865-1950), szwajcarski kompozytor i pedagog, twórca rytmiki, jako dziedziny kształcenia muzycznego. Swój oryginalny system nauczania opublikował w 1905 r. na „kongresie reformy muzycznego nauczania” w Solurze, co spotkało się z ogólnym uznaniem. Latem 1906 r. Dalcroze zorganizował pierwszy kurs nauczycielski w Genewie i od tego momentu rozpoczął się okres intensywnego rozwoju i pogłębienia jego metody, zwanej „gimnastyką rytmiczną”. Współpraca z prof. psychologii fizjologicznej E. Claparede na Uniwersytecie w Genewie, zaowocowała rozszerzeniem poglądów Dalcroze‘a na ustrój człowieka, stąd w jego metodzie uwagę zaczęto przywiązywać do roli unerwienia mięśni, impulsu i zatrzymania, martwych momentów, skupienia i przygotowania. Ćwiczenia rytmiczne zaczęły obejmować podstawowe ruchy rąk i nóg według prostych rytmów, różnego charakteru i natężenia ruchów całego ciała, aż do trudnych, odpowiadających wszechstronnością kompozycjom muzycznym.
Dalcroze, zachęcony powodzeniem, zaczął rościć dla swojej gimnastyki, służącej celom muzycznym i estetycznym, prawa do określenia jej jako system ćwiczeń cielesnych. Spotkało się to z krytyką niektórych metodyków wychowania fizycznego, m.in. P. Tissié, który zarzucił mu nieznajomość fizjologii i psychologii ruchu. Także w Polsce uważano, że metoda Dalcroza jest ważnym zjawiskiem muzycznym, zawierającym elementy kultury estetycznej, jednak nic nie ma wspólnego z racjonalną gimnastyką i kulturą cielesną. Pomimo tej krytyki zauważyć należy, że w okresie międzywojennym gimnastyka rytmiczna Dalcroze uległa głębszej modyfikacji, dzięki czemu zaczęła się rozwijać także w naszym kraju, znajdując wielu zwolenników. W Polsce byli to głównie pedagodzy, do których należała m.in. Janina Mieczyńska-Lewakowska (1888-1981), która zapraszała kilkakrotnie Dalcroze do Polski.
Beata Skolik, Mariusz Migała
