Sto lat od śmierci Wilhelma C. Roentgena (1845-1923) – odkrywcy promieni X

Dnia 10 lutego 2023 r. minęło sto lat od śmierci Wilhelma C. Roentgena (1845-1923), niemieckiego fizyka, laureata pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1901 r.) za odkrycie promieni (1895 r.), które sam nazwał promieniami X, a po latach nazwano jego nazwiskiem.

Był absolwentem Uniwersytetu w Zurichu (1869 r.), wykładowcą w Uniwersytecie w Strasburgu, profesorem Akademii Rolniczej w Hohenheim, katedry fizyki Uniwersytetu Juliusza i Maksymiliana w Würzburgu oraz Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium.

Gdy odkrył nowy typ promieni, które nazwał promieniami X, okazało się, że są ono bardzo przenikliwe, przenikają przez ciała nieprzezroczyste, zaciemniają kliszę fotograficzną, nie odchylają się w polu magnetycznym. W dniu 22 grudnia 1895 r. naświetlił rękę swojej żony; po 15 minutach ekspozycji uzyskał rentgenogram. Już 28 grudnia doniósł o swym odkryciu Towarzystwu Fizyczno-Lekarskiemu, a w styczniu 1896 r., podczas posiedzenia naukowego Towarzystwa, na którym zreferował wyniki swoich badań, prześwietlono rękę jednego z uczestniczących w nim anatomów. W kolejnych latach Röntgen prowadził dalsze badania natury odkrytego promieniowania. Zbadał wiele jego właściwości, jak np. zdolność jonizacji gazów, zależność przenikliwości od długości fali, dyfrakcję na szczelinach, na których uzyskiwano ugięcie fal świetlnych — nie udało mu się uzyskać obrazu dyfrakcyjnego promieniowania X. Sformułował także prawa pochłaniania promieni X przez substancje oraz wskazał sposób wykorzystania tych promieni w medycynie. Odkrycie Röntgena natychmiast zastosowano w praktyce lekarskiej do celów diagnostycznych. Roentgen nigdy nie opatentował swojego wynalazku, ponieważ uważał, że odkrycia naukowe należą do całej ludzkości. Pieniądze otrzymane w ramach Nagrody Nobla przeznaczył na Uniwersytet w Würzburgu.

W większości krajów promienie Roentgena nazywane są promieniami X lub promieniowaniem X (w krajach anglojęzycznych są to X-rays). W Polsce i Niemczech używa się terminu promieniowanie rentgenowskie (także promieniowanie Röntgena lub Roentgena). Na jego cześć jednostkę dawki promieniowania jonizującego nazwano rentgenem. Również urządzenie do prześwietleń wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie – aparat rentgenowski – nazywa się potocznie „rentgenem”. Od 1 listopada 2004 r. jego nazwisko znalazło się też w nazwie pierwiastka chemicznego – roentgena (l.a. 111) – znanego wcześniej jako unununium.