Artykuł 4 SH 2022

Krótka historia Zimowych Igrzysk Paraolimpijskich (4/2022)

W dniach 4-13 marca 2022 r. odbyły się w Pekinie Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie. W przeddzień rozpoczęcia imprezy Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski (IPC) poinformował, że rosyjscy i białoruscy sportowcy zostali wykluczeni z igrzysk paraolimpijskich. Powodem jest rola ich krajów w wojnie w Ukrainie, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 r. Jeszcze dzień wcześniej IPC informował, że pozwoli rosyjskim i białoruskim sportowcom na rywalizację podczas igrzysk. Mieli jednak startować pod neutralną flagą, bez symboli narodowych. W Pekinie miało wystartować 71 sportowców z Rosji oraz 20 z Białorusi. Z decyzją o dopuszczeniu do udziału w zawodach nie zgadzał się m.in. prezes Polskiego Komitetu Paraolimpijskiego Łukasz Szeliga, który wraz z przedstawicielami litewskiego, łotewskiego i estońskiego komitetu paraolimpijskiego, domagał się wykluczenia ekipy z Rosji i Białorusi. Nieco później dołączyły także inne komitety. Początkowo podczas konferencji prasowej Andrew Parsons, prezydent Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego powiedział, że solidaryzuje się z narodem ukraińskim, zasłaniał się jednak obowiązującymi przepisani. Pod naciskiem innych reprezentacji zmienił ostatecznie decyzję i zabronił startu Rosjanom i Białorusinom. W takiej napiętej, międzynarodowej atmosferze, w obliczu wojny w Ukrainie odbywały się tegoroczne zmagania paraolimpijczyków.

Polskę w Pekinie reprezentowało 11 zawodników. Na ceremonii otwarcia, zgodnie z nową tradycją igrzysk, naszą reprezentację poprowadziło dwoje chorążych – alpejczyk Andrzej Szczęsny (Start Bielsko-Biała) oraz paranarciarka biegowa i biathlonistka, Iweta Faron (KS Obidowiec Obidowa). „Zimowe mają inną specyfikę – mniej jest dyscyplin, ciężej o kwalifikacje. Mamy w mojej ocenie przynajmniej trójkę zawodników, którzy mogą walczyć o podium, ale każdy medal będzie sukcesem”. Tymi słowami Łukasz Szeliga, prezes Polskiego Komitetu Paraolimpijskiego przywitał zebranych na konferencji prasowej pod nazwą „30 dni do paraolimpijskiego Pekinu”. Wydarzenia na olimpijskich arenach w Pekinie stały się przyczyną do przypomnienia krótkiej historii zmagań niepełnosprawnych sportowców w sportach zimowych oraz przybliżenia sukcesów polskich paraolimpijczyków.

***

Według Urszuli Kowieskiej, po drugiej wojnie światowej proces kształtowania się modelu kultury fizycznej osób z niepełnosprawnościami w naszym kraju, dzieli się na trzy etapy:

– pierwszy etap (1944–1960) to okres, w którym przejawiała się inicjatywa społeczna lekarzy i fizjoterapeutów pracujących z niepełnosprawnymi w ośrodkach rehabilitacyjnych;

– drugi etap (1961–1989) to okres największego upowszechnienia wśród inwalidów rekreacji fizycznej, turystyki i sportu. Dzięki porozumieniu, które podpisał ZS „START” ze Związkiem Spółdzielni Inwalidów było zagwarantowane finansowanie działalności sportowej inwalidów;

– trzeci etap nastąpił po transformacji ustrojowej, charakteryzował się generalną zmianą zasad organizacji i zarządzania kulturą fizyczną inwalidów, ograniczeniem zaangażowania państwa w organizowanie aktywności fizycznej niepełnosprawnych oraz skierowaniem głównej uwagi na sport wyczynowy osób z niepełnosprawnościami.

Rozwój sportu osób z niepełnosprawnościami w dyscyplinach zimowych w pełni odnosi się do przytoczonych etapów modelu kultury fizycznej. Poza tym sukcesy sporowców z niepełnosprawnościami są adekwatne do ogólnej sytuacji w kraju. Tak jak sprawni sportowcy w sportach zimowych nie odnosili dotąd tak spektakularnych sukcesów jak w sportach letnich, tak sukcesy sportowców z niepełnosprawnościami nie były tak liczne jak w dyscyplinach letnich.

Początek rozwoju sportów zimowych wśród osób z niepełnosprawnościami datuje się na połowę lat 50. XX w. W 1956 r. z cenną inicjatywą wystąpiła Klinika Ortopedyczna AM w Poznaniu, organizując w swoim Naukowym Ośrodku Rehabilitacyjnym w Cieplicach Zdroju pierwszy w Polsce doświadczalny kurs narciarski dla amputowanych. Kierowali nim młodzi wówczas pracownicy naukowi Janina Sikorska-Tomaszewska (1911-1998) i Aleksander Kabsch. Kadrę, poza wymienionymi lekarzami, stanowiły dwie instruktorki wychowania fizycznego, inżynier konstruktor protez i technik ortopedyczny, który mając amputowaną kończynę sam jednocześnie uczestniczył w kursie. Uczestnicy podzieleni byli na dwie grupy według kryterium sprawności. Niektórzy korzystali z dodatkowych zabiegów balneologicznych i fizykoterapii. Pozytywne doświadczenia nabyte w trakcie trwania kursu sprawiły, że w kolejnych latach cyklicznie organizowano turnusy rehabilitacyjno-sportowe dla amputowanych.

Jak podaje Jerzy Beck, międzynarodowe kontakty polskich sportowców z dysfunkcjami narządów ruchu rozpoczęły w 1963 r., gdy w zawodach w Linzu (Austria) wystartowali polscy amputowani narciarze. Niepełnosprawni narciarze wyjeżdżali systematycznie również w kolejnych latach na zawody rozgrywane w Austrii, a ich niepełnosprawni koledzy uczestniczyli w zawodach rozgrywanych w Polsce.

Od 1976 r. niepełnosprawni sportowcy biorą udział również w Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich. Zawody te, podobnie jak Letnie Igrzyska Paraolimpijskie należą do największych i najbardziej popularnych zawodów sportowych dla niepełnosprawnych sportowców. Przyjrzyjmy się zatem jak w ciągu 46 lat rozwijały się te najważniejsze dla każdego sportowca zmagania sportowe.

Pierwsze Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w 1976 r. w miejscowości Örnsköldsvik w Szwecji. Podczas zawodów, wystartowało ponad 250 zawodników amputowanych i niewidomych z 16 państw w narciarstwie zjazdowym i biegowym. W formie pokazu zaprezentowano wyścigi na torze lodowym (na wzór jazdy szybkiej na lodzie na specjalnych siedzonkach „sledges” zaopatrzonych w łyżwy). Polskę reprezentowało 7 zawodników.
II Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w Geilo w Norwegii w 1980 r. Wystartowało ponad 350 zawodników z 18 państw. Polacy nie wzięli udziału w Igrzyskach ze względu na niski poziom sportowy w tym czasie. Konkurencją pokazową był zjazd na slegach w specjalnych torach śnieżnych – przypominało to trochę saneczkarstwo. Ta dyscyplina nie przyjęła się jednak i nie organizowano jej już później.
III Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w Innsbrucku w Austrii w 1984 r. Wystartowało 419 zawodników z 21 państw, w tym 16 polskich zawodników. W tym samym roku, po raz pierwszy odbył się pokaz konkurencji dla niepełnosprawnych podczas Igrzysk Olimpijskich w Sarajewie, gdzie 30 zawodników „trzyśladowych” (na 1 narcie z 2 stabilizatorami) wystartowało w slalomie. Polscy zawodnicy zdobyli 13 medali (3 złote, 3 srebrne i 8 brązowych).
IV Igrzyska Paraolimpijskie ponownie odbyły się w Innsbrucku w 1988 r. Wzięło w nich udział 397 zawodników z 22 państw. Rozegrano 96 konkurencji w 4 dyscyplinach. Polska ekipa liczyła 18 zawodników. Zarówno w narciarstwie biegowym jak i zjazdowym formalnie wystartowali zawodnicy w kategorii sit-skiing. Polacy zdobyli 8 medali (1 złoty, 1 srebrny i 6 brązowych).
V Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w 1992 r. w tym samym miejscu co igrzyska dla pełnosprawnych, czyli w Tignes-Albertville we Francji. Wystartowało wówczas 365 zawodników z 24 państw. Program był ograniczony jedynie do narciarstwa zjazdowego i biegowego. Rozegrano 79 konkurencji w 3 dyscyplinach. Polskę reprezentowała 13-osobowa drużyna, która zdobyła 5 medali (2 złote, 3 brązowe). Od tego momentu Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie organizowane są na tych samych obiektach co ZIO.
VI Igrzyska Paraolimpijskie zorganizowano w 1994 w Lillehammer w Norwegii. Program obejmował narciarstwo zjazdowe, biegowe, wyścigi na torze lodowym i po raz pierwszy biathlon oraz hokej na sledgach. W zawodach wzięło udział 471 zawodników z 31 reprezentacji. Rozegrano ponad 90 konkurencji w 5 dyscyplinach (biathlon, biegi narciarskie, hokej na lodzie na siedząco, łyżwiarstwo szybkie na siedząco, narciarstwo alpejskie). Polskę reprezentowało 15 zawodników, którzy zdobyli 10 medali (2 złote, 3 srebrne, 5 brązowych).
VII Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w 1998 r. w Nagano w Japonii. W narciarstwie biegowym wzięli udział zawodnicy z lekkim upośledzeniem umysłowym. Łącznie wystartowało 571 sportowców z 32 państw, w tym 26 z Polski. Rozegrano 34 konkurencje w 4 dyscyplinach – w narciarstwie zjazdowym, nordyckim (biegowe, biathlon), w hokeju i wyścigach na torze lodowym. Ta ostatnia dyscyplina została wycofana z programu kolejnych igrzysk, gdyż uprawiana była w zbyt małej liczbie krajów. Polscy zawodnicy zdobyli 2 brązowe medale.
VIII Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w Salt Lake City, USA w 2002 r. Udział wzięło 416 zawodników z 36 państw. Pierwszy raz wzięły udział w Igrzyskach Zimowych reprezentacje Andory, Chin, Chile, Chorwacji, Grecji i Węgier. Większa liczba państw i mniejsza liczba zawodników wynikała z podwyższenia standardów kwalifikacyjnych. Rozegrano 92 konkurencje w 3 dyscyplinach. Uczestniczyła też czternastoosobowa reprezentacja Polski, która zdobyła 3 medale (1 złoty i 2 brązowe).
IX Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w 2006 r. w Turynie. W igrzyskach udział wzięło 486 zawodników z 39 krajów. Rozegrano 58 konkurencji w 5 dyscyplinach: narciarstwie alpejskim (zjazdowym), hokeju na sledgach, narciarstwie nordyckim (narciarstwo biegowe, biathlon) oraz curlingu na wózkach. Polskę reprezentowało 10 zawodników, którzy zdobyli dwa złote medale.
X Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie zorganizowano w Vancouver i Whistler w 2010 r. Wzięło w nich udział 506 sportowców niepełnosprawnych z 44 państw. Rozegrano 64 konkurencje w 5 dyscyplinach: narciarstwie biegowym, biatlonie, narciarstwie alpejskim, curlingu na wózkach i hokeju na slegach. W 28-osobowej polskiej reprezentacji było 7 biegaczy, startujących również w biathlonie oraz 5 zjazdowców z 1 przewodniczką niedowidzącego zawodnika. Polska zdobyła 1 brązowy medal.
XI Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w Soczi w 2014 r. Wzięło w nich udział 576 sportowców z 45 państw. Harmonogram zawodów przewidywał rozegranie 72 konkurencji w 5 dyscyplinach sportowych. Po raz pierwszy w historii zimowych igrzysk paraolimpijskich w programie znalazły się zawody snowboardowe (dwie konkurencje snowboard crossu w pozycji stojącej kobiet i mężczyzn). Według klasyfikacji Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego zostały one zaliczone do kategorii narciarstwa alpejskiego. Po raz pierwszy od 1984 r. polscy zawodnicy nie zdobyli żadnego medalu.
XII Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się w Pjongczang w 2018 r. Wzięło w nich udział 567 sportowców z 49 państw. Rozegrano 83 konkurencje w 6 dyscyplinach sportowych: biathlon, biegi narciarskie, curling na wózkach, hokej na lodzie na siedząco, narciarstwo alpejskie, snowboarding. Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski zezwolił na udział 29 rosyjskich sportowców pod flagą paraolimpijską jako Neutralni Sportowcy Paraolimpijscy. Polskę reprezentowało 8 zawodników. Jedyny medal dla naszego kraju zdobył Igor Sikorski, który zajął trzecie miejsce w slalomie gigancie osób siedzących.
XIII Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie odbyły się jak wspomniano na wstępie w Pekinie (4-13 marca 2022 r.). Około 736 zawodników zmierzyło się w sześciu dyscyplinach sportowych (parabiathlon, paracurling, paranarciarstwo klasyczne i alpejskie, parahokej, parasnowboard), w których rozegrano 78 konkurencji (39 męskich, 35 żeńskich i 4 mieszane). W samym mieście rozegrano hokej oraz curling, a zmagania w pozostałych dyscyplinach odbyły się w prowincji Yanqing i Zhangjiakou, oddalonych od centrum Pekinu nawet o ponad 100 km. Hasło zawodów brzmiało Razem dla wspólnej przyszłości. Maskotką był Shuey Rhon Rhon – lampion gotowy na przyjęcie przyjaciół z całego świata na wielką imprezę. Światło bijące z jego serca symbolizuje ciepło, przyjaźń, odwagę i wytrwałość paraolimpijczyków, którzy rozpalają swoją postawą wyobraźnię milionów ludzi na całym świecie. Polskę w Pekinie reprezentowało 11 sportowców z niepełnosprawnością oraz 4 przewodników. Nasi zawodnicy rywalizowali w czterech dyscyplinach: paranarciarstwie biegowym, parabiathlonie, paranarciarstwie alpejskim oraz parasnowboardzie. Dla pięciu z nich był to paraolimpijski debiut. Polacy tym razem nie zdobyli żadnego medalu. Najlepsze osiągnięcia naszych reprezentantów to 5. miejsca Iwety Faron w parabiathlonowym sprincie oraz Witolda Skupienia w paranarciarskim biegu długim techniką klasyczną (oboje KS Obidowiec Obidowa). „Mieliśmy trzy realne szanse medalowe, których niestety nie udało się przekuć na miejsca na podium – ale dwa piąte miejsca to na pewno dobre rezultaty” – podsumował udział polskich paraolimpijczyków w Pekinie prezes PKPar, Łukasz Szeliga.

Jak wynika z powyższego zestawienia dotychczasowy udział reprezentacji Polski w Zimowych Igrzyskach Paraolimpjskich zakończył się zdobyciem ogółem 45 medali (11 złotych, 6 srebrnych i 28 brązowych). Dorobek medalowy jest co prawda znacznie skromniejszy niż sportowców startujących w letnich igrzyskach paraolimpijskich, ale w porównaniu z reprezentacją zdrowych sportowców wypada i tak imponująco.

Wydaje się jednak, że nie liczba medali jest najważniejsza a duch rywalizacji olimpijskiej. Świat jest piękny w tym, że pięknym i wzniosłym jest obraz człowieka w walce sportowej. Zwłaszcza człowieka z niepełnosprawnościami, pokonującego swoje słabości, ból, bariery, których niejednokrotnie nie pokonałby pełnosprawny człowiek. I choć na karty historii trafiają zawsze tylko najlepsi, to jednak wszyscy paraolimpijczycy swoim udziałem w igrzyskach, za swoim pośrednictwem, wprowadzają na areny sportowe pozostałych ludzi, w imieniu których uczestniczą w walce, których reprezentują i dla których stają się symbolem walki z przeciwnościami losu. Pamiętajmy o tym dopingując naszych sportowców w przyszłości.

Beata Skolik, Mariusz Migała, Sławomir Jandziś