Artykuł SH (2/2023)

Wkład Eugeniusza Piaseckiego (1872-1947) w rozwój fizjoterapii cz. 2

W drugiej połowie XIX w. często jedyną szansą dla młodego i ambitnego lekarza, pragnącego wykorzystać swoją wiedzę i doświadczenie w zakresie gimnastyki leczniczej i fizjoterapii było otwarcie własnego zakładu. Podobnie było w przypadku dr. Eugeniusza Piaseckiego. Okazja nadarzyła się już pół roku po przyjeździe do Lwowa i podjęciu pracy nauczyciela gimnastyki.

W 1900 r. przejął od przechodzącego na emeryturę prof. Edwarda Madeyskiego działający od 1870 r. jego Ortopedyczny Zakład Leczniczy.

Rozpoczął więc praktykę lekarską we własnym Zakładzie dla gimnastyki leczniczej, ortopedyi i masażu dra E. Piaseckiego. Lwowska prasa codzienna z życzliwością odniosła się do tej inicjatywy pisząc: dr Eugeniusz Piasecki dobrze znany czytelnikom „Słowa Polskiego” z działalności na polu wychowania fizycznego, objął w tych dniach zakład ortopedyczny prof. Edwarda Madeyskiego przy Placu Smolki 1/5, wyposażywszy go w nowe przyrządy do gimnastyki leczniczej i higienicznej oraz ortopedii i masażu. Otwarcie Zakładu wiązano z nadzieją na poprawę stanu zdrowotnego dzieci i młodzieży miasta Lwowa, który w tym czasie nie był najlepszy: Spodziewać się należy, że zakład ten, pierwszy i jedyny niegdyś we Lwowie, pod nowym kierownictwem przypomni lata dawnego rozkwitu i będzie dzielnie służyć naszej wybladłej i wątłej młodzieży, dając jej siły i zdrowie.

W pierwszej kolejności Piasecki wyposażył Zakład w nowoczesne urządzenia i przyrządy do mechanoterapii, gimnastyki leczniczej i higienicznej oraz ortopedii i masażu. Z ogłoszeń prasowych zamieszczonych w 1900 r. możemy dowiedzieć się, że były to aparaty do ćwiczeń biernych, czynnych i czynnych z oporem. W Zakładzie wykonywano pacjentom również różne rodzaje masażu. Były to zabiegi: masażu zwykłego (klasycznego), elektrycznego i wibracyjnego. Zakład specjalizował się w leczeniu schorzeń narządu ruchu, typowo ortopedycznych: płaskiej klatki piersiowej, skrzywień kręgosłupa nawykowych i krzywiczych, zapaleń stawów i mięśni. Prowadzono fizjoterapię w chorobach neurologicznych: porażenia, niedowłady, nerwobóle i nerwice, a także leczono schorzenia kardiologiczne i gastryczne: osłabienia mięśnia sercowego i innych zaburzeń krążenia wraz z niedomaganiem żołądka i jelit.

We wrześniu 1901 r. Piasecki wybrał się w podróż naukową do Niemiec i Szwecji. W sprawozdaniu pisał: Szwecja jest znów ojczyzną systemu gimnastyki, o którym u nas i w Niemczech mówi się czasem, ale się go nie zna, a który najwybitniejsze powagi na polu fizjologii ruchu uznały za znakomity. W Sztokholmie zwiedził Królewski Centralny Instytut Gimnastyczny założony przez P. H. Linga, studiował fachową literaturę oraz przeprowadził liczne rozmowy z pracownikami Instytutu, na co pozwoliła mu znajomość języka szwedzkiego. Pobyt w Sztokholmie pozwolił mu bliżej poznać zasady gimnastyki szwedzkiej. Ugruntował jego przekonania o wyższości metody szwedzkiej nad powszechnie wówczas stosowanym w Galicji niemieckim systemem gimnastycznym Jahna. W dniu 6 grudnia 1901 r. podczas posiedzenia Towarzystwa Lekarskiego Lwowskiego swój wykład na ten temat zaczął w następujący sposób: Bezkrytyczne zaufanie do systemu gimnastyki Jahna, panującego dziś w środkowej Europie, silnie zachwiało się w ostatnich czasach w świecie lekarskim. Ten prąd nowy odbił się w naszem piśmiennictwie przekładem słynnego dziełka A. Mosso, zawierającego dosadną krytykę gimnastyki niemieckiej. Szkoda tylko, że wnioski praktyczne turyńskiego fizyologa nie są tak jasne, jak część krytyczna. Wskazuje on nam fizyologię, jako podstawę do stworzenia nowego systemu ćwiczeń cielesnych. Zgoda, lecz pedagogia nie może czekać, nie mogą również czekać lekarze, szukający w gimnastyce tyle cenionego środka higienicznego. Wśród zarzutów wobec gimnastyki niemieckiej Piasecki wymieniał przede wszystkim zbyt dużo ćwiczeń siłowych (mocowanie, zapasy, ćw. na przyrządach), których był zdecydowanym przeciwnikiem w wychowaniu fizycznym młodzieży. Natomiast wśród zalet systemu Linga wskazywał unikanie tego typu ćwiczeń i dbanie o to, aby każde ćwiczenie fizyczne uzupełnione było ćwiczeniem oddechowym. Podkreślał także, że w systemie szwedzkim dzieci słabowite oraz z dysfunkcjami ruchowymi nie były zwalniane z gimnastyki, jak w systemie Jahna. W tym wypadku tworzone były oddzielne grupy, w których dzieci, zgodnie z rozpoznaniem lekarskim, uczestniczyły w gimnastyce leczniczej, prowadzonej przez odpowiednio przygotowanego nauczyciela.

Doświadczenia z podróży naukowej do źródeł gimnastyki szwedzkiej miały niewątpliwy wpływ na poprawę jakości pracy z pacjentami w swoim zakładzie poprzez zastosowanie szwedzkiej gimnastyki leczniczej, uznawanej za najlepszą w świecie. Po powrocie z podróży naukowej do Szwecji Piasecki konsekwentnie propagował system szwedzki na ziemiach polskich oraz wdrażał do programów nauczania w lwowskich szkołach. Dzięki jego zaangażowaniu, a także innych popularyzatorów systemu Linga na ziemiach polskich, z którymi Piasecki ścisłe współpracował (H. Kuczalska, R. Skowroński, E. Cenar, W.R. Kozłowski, W. Sikorski, A. Winogrodzki i in.), Polacy już na początku XX w. należeli do czołówki europejskich reformatorów gimnastyki szwedzkiej.

Doktor E. Piasecki w zakresie fizjoterapii, należy wspomnieć, że po roku działalności w pomieszczeniach dawnego Ortopedycznego Zakład Leczniczego Madeyskiego, przeprowadził się do nowego, większego lokalu przy ulicy 3 Maja 2. W „Gazecie Lwowskiej” możemy przeczytać, że go powiększył i dokupił nowe przyrządy. Zainteresowanym pacjentom wydawano „na żądanie” prospekty dotyczące działalności Zakładu dla gimnastyki leczniczej, ortopedyi i masażu. Sam dr Piasecki ordynował w godzinach od 14.00 do 16.00.

Nowa lokalizacja Zakładu umożliwiła Piaseckiemu rozszerzenie zakresu świadczonych usług. W dalszym ciągu stosował gimnastykę leczniczą, ortopedyczną, w celu leczenia chorób już powstałych. Dodatkowo od 1902 r. wprowadził ćwiczenia profilaktyczne: godziny gimnastyki higienicznej dla osób zdrowych. Gimnastyka higieniczno-zdrowotna (profilaktyczna) dotyczyła prawie całej klasy wyższej, dla której ruch fizyczny pod względem siły, jakości i ilości stoi poniżej normy koniecznej dla zdrowia. Wprowadzenie profilaktyki było niewątpliwie związane z potrzebami mieszkańców Lwowa oraz ze wzrostem świadomości co do potrzeby i korzyści wynikających z uprawiania ćwiczeń fizycznych. W stolicy Galicji, poza osobami należącymi do klasy wyższej, mieszkało liczne grono urzędników, naukowców, arystokratów i innych osób cierpiących na choroby wynikające z braku ruchu i niewłaściwego odżywiania. Świadczą o tym kolejne ogłoszenia, w których Piasecki polecał w swoim zakładzie leczenie: przewlekłych cierpień narządu trawienia, nawykowych zaparć stolca, zaburzeń w składzie krwi i wymianie materii, jak niedokrwistość, otyłość, skaza moczanowa, moczówka cukrowa i wiele innych. W trosce o jakość świadczonych usług właściciel wzbogacił wyposażenie Zakładu o nowoczesne urządzenia lecznicze sprowadzone bezpośrednio ze Sztokholmu, co pozwoliło mu w pełni realizować ćwiczenia lecznicze metodą szwedzką wg wzorów Centralnego Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie. Donosił o tym „Lwowski Tygodnik Lekarski” w 1907 r.:  w zakładzie prowadzono gimnastykę bierną i oporną na wzór Gymnastika Centralinstituet w Sztokholmie – aparaty Knokego i Dresslera, Beely’ego, Lorenza, Barwela, Hoffy i in. masaż zwykły, elektryczny i wibracyjny.

Eugeniusz Piasecki ciągle wprowadzał nowoczesne metody leczenia, wyposażał zakład w najnowsze urządzenia. Stąd jego Zakład cieszył się bardzo dobrą opinią we Lwowie, co niewątpliwie spowodowało wzrost liczby pacjentów korzystających z usług. Prawdopodobnie było to przyczyną wydłużenia czasu pracy dra Piaseckiego. W 1903 r. „Kurier Lwowski” podawał, że właściciel Zakładu ordynuje codziennie od 7.00 do 9.30 i od 14.00 do 18.00 wieczorem. Jednocześnie należy wziąć pod uwagę aspekt ekonomiczny prowadzonej przez Piaseckiego działalności. Jako ojciec pięciorga dzieci musiał zapewnić rodzinie utrzymanie. Jako naukowiec odbywał liczne podróże. Były to zarówno wspomniane staże zawodowe, jak kongresy naukowe higieny szkolnej (m.in. Norymberga 1904, Londyn 1907, Paryż 1910), w większości realizowane na własny koszt. Musiał więc zapewnić sobie niezależność materialną. Możliwość taką dawała prywatna praktyka lekarska. Podobnie uważa K. Toporowicz twierdząc, że utrzymanie licznej rodziny jedynie z pensji nauczycielskiej było praktycznie niemożliwe, stąd konieczność prowadzenia prywatnej praktyki, dającej dodatkowe przychody.

Ryc. 1. Reklama Zakładu dla gimnastyki leczniczej, ortopedyi i masażu dra E. Piaseckiegowe Lwowie. Źródło: „Gazeta Lwowska” 1901, nr 248, s. 7.

 Sławomir Jandziś, Mariusz Migała, Beata Skolik (c.d.n.)