Artykuł 2 SH 2022

ARTYKUŁ 2/2022

(SZKICE HISTORYCZNE 2022, t. III)

Wkład Wenantego Piaseckiego (1832–1909) w rozwój fizjoterapii cz.2

Wenanty Piasecki (ur. 1832 r.) w powstaniu styczniowym był komisarzem Rządu Narodowego. Z zawodu lekarz (doktor medycyny), docent gimnastyki i jeden z pierwszych na ziemiach polskich wszechstronnie wykształconych nauczycieli wychowania fizycznego. Był też jednym z pierwszych, którzy doceniali wartość ruchu i krzewili podstawy fizjoterapii, tj. metody leczenia przyrodniczo-dietetycznego. Początkowo popularyzował niemieckie i czeskie osiągnięcia w zakresie gimnastyki, w późniejszym okresie przekonał się do systemu gimnastyki szwedzkiej.

Doktor Wenanty Piasecki równolegle z pełnieniem funkcji kierownika Zakładu Kąpielowego w Kisielce pod Lwowem, w latach 1875-1880 prowadził zakład hydroterapeutyczny w Zakopanem, gdzie ostatecznie przeniósł się w 1880 r. Stał się tym samym jednym z pierwszych lekarzy osiadłych w stolicy Tatr. Początkowo odkupił zakład od Piotra Ganczarskiego, a następnie na działce przy ul. Jagiellońskiej wybudował własne sanatorium pod nazwą Klemensówka, w którym stosował metody przyrodolecznicze, głównie hydroterapię, masaż, gimnastykę leczniczą, helioterapię, w chorobach układu oddechowego, niedokrwistości, przewodu moczowego. Działalność sanatorium opisał w pracy zatytułowanej Porządek domowy w Zakładzie Przyrodoleczniczym na „Klemensówce” w Zakopanem połączony z cieplicą „Jaszczurówką” w organiczną całość (Kraków 1882). Po pożarze sanatorium, w tym samym miejscu postawił nowy budynek w stylu szwajcarskim, na sto pokoi, pod taką samą nazwą. Po sprzedaniu go w 1898 r. („Klemensówka” stała się pensjonatem) prowadził w 1898-1907 mniejszy zakład leczniczy w swej pobliskiej willi „Mazowsze”, którym kierował do czasu wyjazdu do Linz (Austria) w 1907 r. Organizacyjnie jednak zakład odstawał od konkurencji.

Oprócz pracy zawodowej, Piasecki udzielał się społecznie wśród górali. W latach 1880-1885 był zakopiańskim delegatem Towarzystwa Tatrzańskiego, w 1894 r. jednym z założycieli i pierwszym prezesem (1894-1896) zakopiańskiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a w latach 1895-1902 także członkiem rady gminy. Był wiceprzewodniczącym Komisji Klimatycznej i wspólnie z Tytusem Chałubińskim opracował statut uzdrowiskowy dla Zakopanego. Tuż przed wyjazdem ze stolicy Tatr, w latach 1905-1906 redagował i wydawał „Przegląd Zakopiański”. Był także autorem kilku prac poświęconych Zakopanemu i Tatrom. Największe znaczenie ma praca zatytułowana Dzieje zakładu wodoleczniczego w Zakopanem („Pamiętnik Tygodnika Tatrzańskiego”1883, t. VIII, s. 124-136), która przedstawia nie tylko historię obu zakładów leczniczych (Kuźnice i Klemensówka), ale również ogólne informacje o Zakopanem i Tatrach.

Doktor Wenanty Piasecki, oprócz pracy w Zakopanem, pełnienia funkcji kierownika Zakładu Kąpielowego w Kisielce (Kisełce) pod Lwowem, przyczynił się również do założenia uzdrowiska w Morszynie. Gdy w 1876 r. posiadłość nabył Bonifacy Stiller (1823-1884), Piasecki będąc jego osobistym lekarzem, przekonał go do założenia zakładu hydropatycznego. Sam miał prowadzić ten zakład jako specjalista wodolekarz (ostatecznie pracował tam w latach 1877-1881). I pomimo, że zakład nie od razu uruchomiono, to jednak Morszyn zaczął przyjmować pierwszych kuracjuszy. Tak zaczął się rozwój tego uzdrowiska, które w 1878 r. reklamowano, jako uzdrowisko urządzone na wzór górskiego uzdrowiska dr. H. Brehmera w Görbersdorf na Śląsku pruskim. W 1878 r. Komisja Balneologiczna uznała wody morszyńskie za mineralne i zezwolono na stosowanie miejscowych solanek do celów leczniczych. Dotychczasowy zakład wodoleczniczy przekształcono w Zakład dietetyczno-pneumatyczny i hidriatyczny, a następnie jako Zakład leczniczy dla chorób piersiowych. W 1879 r. funkcjonował jako Zakład dietetyczno-powietrzny i wodoleczniczy. W dniu 10 kwietnia 1880 r. dekretem Wysokiego c. k. Namiestnictwa zmieniono nazwę zakładu kąpielowego w Morszynie na Zdrojowisko solankowo-borowinowe w Morszynie.

W 1879 r. Piasecki utworzył we Lwowie Towarzystwo Hydropatyczne, którego został pierwszym prezesem. Podczas posiedzeń wygłaszał referaty i odczyty, m.in. na temat hydroterapii, diety jarskiej, czy higienicznego trybu życia. W tym czasie napisał też pierwszy polski podręcznik z zakresu hydroterapii pt. Stosunek hydroterapii do innych metod leczenia (Lwów 1880).

W 1885 r. otworzył własny zakład gimnastyczny w Krakowie. Cieszył się on dużą popularnością wśród mieszkańców i przyczynił się do zainteresowania się polskiego społeczeństwa ćwiczeniami cielesnymi. Prowadził w nim oddzielnie ćwiczenia dla dziewcząt i chłopców, w dni pogodne na świeżym powietrzu, natomiast w pozostałe dni w specjalnie przygotowanych do tego celu salach, wyposażonych w najnowsze przyrządy. Zakład specjalizował się w gimnastyce leczniczej, ale prowadzono w nim również zajęcia z gimnastyki wychowawczej i ludowej.

Wenanty Piasecki zmarł 25 lipca 1909 r. w austriackim Linzu. Był nie tylko jednym z pierwszych w kraju rzeczników gimnastyki racjonalnej, higieny i zdrowego trybu życia w stolicy Galicji, ale także propagatorem hydroterapii i cenionym dydaktykiem. Własnym przykładem wzbudzał zamiłowanie i entuzjazm do ćwiczeń cielesnych nie tylko u chorych i polskiego społeczeństwa, ale również u swego syna Eugeniusza (1872-1947), dając mu właściwy, oparty o wiedzę lekarską pogląd na zadania i cele wychowania fizycznego. W latach międzywojennych uczczono jego pracę i działalność społeczną w Zakopanem nadając jednej z ulic imię W. Piaseckiego. Jako fizjoterapeuci powinniśmy pamiętać o pionierach i twórcach naszego zawodu. W historii było ich wielu. Niektórzy z nich zapisali się złoty literami w annałach polskiej fizjoterapii. Bez wątpienia jednym z nich jest właśnie Wenanty Piasecki.

Beata Skolik, Mariusz Migała, Sławomir Jandziś