Zembaty Andrzej

Żył w latach 1935-2022. Urodził się 21 kwietnia 1935 r. w Jaśle. Był absolwentem AWF w Warszawie (1958). Na podstawie pracy magisterskiej pt. Rozwój pływania sportowego w Polsce na tle wyników światowych w latach 1945-1956, uzyskał stopień magistra wychowania fizycznego. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę zawodową jako nauczyciel wychowania fizycznego. Po ukończeniu specjalizacji z gimnastyki leczniczej i uzyskaniu tytułu specjalisty z tej dziedziny, w 1960 r. rozpoczął pracę fizjoterapeuty w Stołecznym Centrum Rehabilitacji Schorzeń Narządu Ruchu w Konstancinie (STOCER). Pracował tam pod kierunkiem Profesora Mariana Weissa – współtwórcy „Polskiej Szkoły Rehabilitacji”. Dokonania zawodowe spowodowały, że profesor Weiss powierzył swojemu asystentowi stanowisko szefa metodycznego całego STOCER-u, a następnie kierownictwo oddziału amputacji kończynowych z poleceniem opracowania metod fizjoterapii pacjentów po amputacjach kończyn dolnych. Magister Zembaty pracował wówczas w Konstancinie z pierwszymi absolwentami specjalizacji z zakresu gimnastyki leczniczej, którzy byli pionierami fizjoterapii w kraju. W latach 70. XX w. kierował badaniami biomechanicznymi i fizjologicznymi uwarunkowań leczenia i korekcji skolioz w ramach ogólnopolskiego projektu profilaktyki i korektywy wad postawy zdiagnozowanych u tak licznej populacji polskich dzieci.

Współpracował także (do 1967 r.) z oddziałem rehabilitacji neurologicznej w „Królewskiej Górze” (Konstancin), gdzie zajmował się problemami zastosowania różnych metod fizjoterapii w leczeniu pacjentów, cierpiących na postępujące zaniki mięśniowe i udary mózgu. W 1964 r. rozpoczął pracę jako nauczyciel zawodu w Medycznym Studium Zawodowym w Konstancinie, gdzie obok pracy dydaktycznej, współtworzył ogólnopolski program nauczania fizjoterapii. W 1972 r., na wniosek prof. Mariana Weissa, dyrektora STOCER i kuratora Zakładu Rehabilitacji AWF w Warszawie został zatrudniony na stanowisku starszego asystenta w tym zakładzie. Kierował wówczas m.in. badaniami biomechanicznymi i fizjologicznymi uwarunkowań leczenia i korekcji skolioz w ramach ogólnopolskiego projektu profilaktyki i korektywy wad postawy zdiagnozowanych u tak licznej populacji polskich dzieci.

W 1973 r. w warszawskiej AWF, na podstawie pracy pt. Dynamiczne i morfologiczne możliwości kikuta w procesie sterowania protezą, uzyskał stopień doktora nauk o kulturze fizycznej. W 1990 r. w Wydziale Wychowania Fizycznego AWF w Krakowie, na podstawie oceny dorobku naukowego oraz pracy pt. Pomiary zakresów ruchów w stawach człowieka, otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk o kulturze fizycznej w zakresie rehabilitacji. Od 1996 r. był profesorem zwyczajnym.

Związany z warszawską AWF przez większość swojego życia zawodowego, przyczynił się do zmiany programów nauczania studentów kierunku fizjoterapia w warszawskiej AWF. Dotyczyło to zwiększenia liczby godzin obligatoryjnych z 280 (był to system specjalizacji na III i IV roku studiów) do 1350 w ciągu 4 lat. Studenci od I roku mieli w związku z tym praktyczne zajęcia z kinezyterapii różnych schorzeń w wybranych grupach chorobowych w 7 oddziałach klinik i szpitali w Warszawie i Konstancinie. Na IV roku studiów w ramach przedmiotu rehabilitacja ruchowa, pracowali pod kontrolą doświadczonych fizjoterapeutów, którzy byli pracownikami etatowymi wspomnianych placówek, a w AWF pracowali na pół etatu lub na umowę-zlecenie. Nowy system nauczania zaczął działać od roku akad. 1978/1979. Zmiany te doprowadziły do powołania pierwszego w Polsce i w Europie Wydziału Rehabilitacji (1984).

W warszawskiej uczelni pełnił następujące funkcje: 1979 r. – kierownik Zakładu Rehabilitacji Ruchowej, 1982 r. – pełnomocnik Rektora ds. Powołania Wydziału Rehabilitacji, 1983 r. – z-ca dyrektora Instytutu Nauk Biologicznych, lata 1984-1987- prodziekan ds. studenckich i organizacyjnych w nowo powołanym Wydziale, lata 1987-1990 – prodziekan ds. dydaktyki. Ostatnim miejscem działalności zawodowo-dydaktycznej przed przejściem na emeryturę w 1999 r. była AWF w Katowicach, gdzie kierował Zakładem Kinezyterapii.

Wypromował kilku doktorów, był recenzentem prac habilitacyjnych, wykonywał ekspertyzy dla International Credentialing Assoociates w USA. Uczestniczył także w opracowaniu planów i programów nauczania dla techników fizjoterapii, które od 1971 r. zostały wprowadzone przez Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Średnich Kadr Medycznych w Warszawie. Temu też służyło opracowanie i wydanie publikacji pt. Fizjoterapia dla medycznych studiów zawodowych w 1983 r. Podręcznik ukazał się z inicjatywy Krzysztofa Walickiego, już po śmierci drugiego współredaktora prof. M. Weissa i na wiele następnych lat stał się podstawowym źródłem wiedzy nie tylko dla słuchaczy wydziałów fizjoterapii medycznych studiów zawodowych, ale też dla studentów kierunku rehabilitacji ruchowej oraz jako uzupełnienie wiedzy zawodowej dla pracujących już fizjoterapeutów.

Głównym kierunkiem naukowym Profesora była diagnostyka w zakresie fizjoterapii, systematyka rehabilitacji, fizjoterapii, kinezyterapii oraz rehabilitacja integracyjna niepełnosprawnych. Jest autorem i współautorem ponad 90 publikacji, m.in. Badanie chorego dla potrzeb kinezyterapii, [w:] Fizjoterapia pod red. M. Weissa, A. Zembatego, Warszawa 1983, s.14-52; Systematyka kinezyterapii, [w:] Ibidem, s.52-92; Sport ludzi niepełnosprawnych – jedna z wielu straconych szans polskiej rehabilitacji leczniczej, „Postępy Rehabilitacji” 1992, t. VI, z.3, s.52-59. Autor i współautor 24 książek, m.in. pt. Fizjoterapia (współredaktor M. Weiss, Warszawa 1983), Kliniczna metoda oceny siły mięśniowej, cz. 1-3, AWF Warszawa 1988, Pomiary zakresów ruchów w stawach człowieka, AWF Warszawa 1989; Zarys podstaw teoretycznych fizjoterapii, AWF Katowice 1995; Kinezyterapia (t.1 Kraków 2002, t.2 Kraków 2003), w których opracował założenia kliniczne i metodyczne kinezyterapii. Publikacja tę traktował jako podsumowanie swoich doświadczeń, przemyśleń i wiedzy w tym zakresie. Miał dużą satysfakcję, że nawet po latach wielu studentów nadal korzysta z jego podręczników.

Profesor od 1997 r. był członkiem Sekcji Uczelni Wychowania Fizycznego Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem (1960), członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii (1987), w którym to w latach 1987-1993, przez dwie kadencje, pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego ds. naukowych. W 1987 r., kiedy powołano czasopismo naukowe „Postępy Rehabilitacji”, w Komitecie Redakcyjnym pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego. Współpracował z Uniwersytetem Karola w Pradze oraz Uniwersytetem Pekińskim.

Po przejściu na emeryturę w 2000 r. wyjechał do USA. Zamieszkał w miejscowości Arlington Heights na północno-zachodnich przedmieściach Chicago (Illinois), gdzie realizował swoje zainteresowania i hobby, tj. turystykę, wędkarstwo, zgłębiał historię drugiej wojny światowej i biografie sławnych ludzi, a jako absolwent AWF nadal prowadził aktywny ruchowo tryb życia. Szczególnie oddał się turystyce rowerowej i fotografii, dokumentując piękno przyrody USA, Kanady, Wenezueli i Wysp Karaibskich. Wraz z żoną zwiedził 47 stanów Ameryki Północnej, a w tym 18 Parków Narodowych.

Zapytany 10 lat temu co uważa za swoje największe osiągnięcie dydaktyczne odpowiedział, że jest to zmiana programów nauczania studentów kierunku fizjoterapia w warszawskiej AWF. Zmiany te pozwoliły na powołanie pierwszego w Polsce Wydziału Rehabilitacji. Za warszawskim AWF poszły pozostałe uczelnie w kraju (Kraków, Wrocław, Katowice, Poznań). Pomysł ten wymagał dużej wyobraźni, wizji i konsekwencji, które niewątpliwie Profesor posiadał. Projekt utworzenia nowego wydziału kształcącego magistrów rehabilitacji ruchowej był obarczony dużym ryzykiem, ponieważ był bardzo ambitny i nowatorski w skali co najmniej europejskiej. Drugim sukcesem zawodowym Profesora był poziom kształcenia w warszawskiej AWF. Docenił to, gdy wyemigrował do USA i obserwował jak absolwenci uczelni na emigracji zarobkowej radzą sobie jako fizjoterapeuci. Interesował się żywo osiągnięciami zawodowymi polskich fizjoterapeutów w USA. Był dumny i spełniony jako nauczyciel, że wielu z nich pracowało na stanowiskach kierowników działów fizjoterapii w szpitalach i klinikach, niektórzy otworzyli prywatne kliniki fizjoterapii. W rozmowie stwierdził, że „nie jest sztuką kształcić ludzi bez zwracania uwagi na to co i jak będą robić po studiach”.

Za pracę zawodową i naukową był wielokrotnie odznaczany i wyróżniany, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrną Odznaką Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem „Za Zasługi dla Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie” jako osoba, która szczególnie zasłużyła się dla działalności i rozwoju Uczelni (2014).

Był niekwestionowanym autorytetem w środowisku fizjoterapeutów, czego dowodem jest nadanie Profesorowi przez Krajową Radę Fizjoterapeutów Prawa Wykonywania Zawodu Fizjoterapeuty z numerem pierwszym.

Zmarł w dniu 13 grudnia 2022 r. w wieku 87 lat. Urna z prochami została złożona w kolumbarium na cmentarzu komunalnym w Krośnie nad Wisłokiem.

Sławomir Jandziś, Mariusz Migała

Opracowano na podstawie: Słownik biograficzny osób zasłużonych dla rozwoju rehabilitacji w Polsce, [w:] Jandziś S., Migała M.: Rys historyczny rozwoju rehabilitacji w Polsce i świecie, Opole 2015, s.363-364; Jandziś S., Woszczak M., Kiljański M., Szczepaniak R.: Profesor Andrzej Zembaty, „Fizjoterapia Polska” 2013, vol.12, nr 4, s.57-59; Dokumenty potwierdzające uzyskanie stopnia doktora, doktora habilitowanego, tytułu naukowego profesora ze zbiorów A. Zembatego; Składnica Akt Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii w Pabianicach; https://kif.info.pl/tag/profesor-andrzej-zembaty/ (dostęp 13.12.2017); Materiały ze zbiorów prywatnych przesłanych przez żonę Małgorzatę.