Ślężyński Jan

Urodził się 27 kwietnia 1931 r. w Gródku Jagiellońskim. Po maturze (1951) rozpoczął studia pierwszego stopnia na kierunku wychowania fizycznego w AWF w Warszawie. Tytuł magistra wychowania fizycznego uzyskał po studiach drugiego stopnia w AWF we Wrocławiu (1959). W trakcie studiów ukończył specjalizację z rehabilitacji ruchowej. W 1969 r. we wrocławskiej AWF na podstawie dysertacji pt. Charakterystyka budowy somatycznej i sprawności fizycznej nauczycielek szkół podstawowych Dolnego Śląska (promotor prof. dr Adam Wanke) uzyskał stopień doktora nauk wychowania fizycznego. W 1983 r. w warszawskiej AWF na podstawie dorobku naukowego i monografii pt. Zmiany cech somatycznych i motorycznych byłych sportowców uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego nauk wychowania fizycznego. Tytuł profesora otrzymał w 1993 r. w uznaniu owocnej działalności naukowej i dydaktycznej. Nominację odbierał z rąk Prezydenta RP Lecha Wałęsy w Belwederze.

Do czasu rozpoczęcia pracy jako nauczyciel akademicki w WSWF (później AWF) w Katowicach był nauczycielem wychowania fizycznego w szkolnictwie. W katowickiej AWF był zatrudniony 47 lat, w której pełnił odpowiedzialne funkcje i stanowiska akademickie, m.in. był prorektorem i dziekanem (1987-1990 i 1999-2002). Wypromował 17 doktorów, był recenzentem 25 dysertacji doktorskich. Redagował 52 monografie naukowe, także habilitacyjne. Wśród prac pod redakcją znajdują się m.in. tytuły: Sport szansą życia niepełnosprawnych, Kraków 1997; Teoretyczne i praktyczne aspekty aktywności ruchowej człowieka, AWF Katowice 2000; Efekty kształcenia i wychowania w kulturze, AWF Katowice 2007; Sporty śnieżne: stan i perspektywy badań, AWF Katowice 2008 (G. Juras, L. Powolny); Efekty kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej: jubileusze prof. dr hab. Jana Ślężyńskiego: 80-lecie urodzin, 60-lecie pracy naukowo-pedagogicznej, 40-lecie zatrudnienia w katowickiej AWF, Katowice 2011.

Uczestniczył w licznych gremiach centralnych związanych z naukami o kulturze fizycznej. M.in. był członkiem Rady Wyższego Szkolnictwa Kultury Fizycznej (1985-1987) i członkiem Sekcji Wychowania Fizycznego Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego (1993-1996), przez 8 lat był wiceprezesem Polskiego Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych – od 2009 r. członek honorowy, przez 25 lat był prezesem Oddziału Śląskiego Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej – od 2005 r. członek honorowy.

Był czynnym uczestnikiem licznych konferencji i kongresów naukowych w kraju i za granicą, a także organizatorem wielu spotkań naukowych, w tym międzynarodowych. Te ostatnie były firmowane przez Polskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych w Krakowie.

Jest autorem lub współautorem 205 publikacji naukowych dotyczących głównie teorii i metodyki wychowania fizycznego specjalnego, korekcji wad postawy ciała, rozwoju fizycznego i motorycznego osób z niepełnosprawnościami, a także aktywności fizycznej osób starszych. Do najważniejszych w ostatnich latach należą: Kolonie zdrowotne istotnym ogniwem korekcji wad postawy [w:] Rozwój fizyczny i motoryczny oraz postawa ciała dzieci i młodzieży niepełnosprawnej pod red. idem, AWF, Katowice 1991, s.223-232 (współautor: A. Wołyńska-Ślężyńska); Tolerantnost k fiziczeskim nagruzkom pod wlijanijem dwigatielnych uprażnienij u bolnych posle kardiochirurgiczeskich operacji, „Pedagogika, psychologia ta medyko-biologiczni problemy fizycznogo wychowanija i sporta”, Charkiv 2003, s.110-119 (A. Wołyńska-Ślężyńska); Niektóre problemy edukacji zdrowotnej w lekcjach wychowania fizycznego, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2005, nr 8-9, s.24-28 (G. Karkoszka, A. Wołyńska-Ślężyńska); Krioterapia jako środek wspomagający proces rehabilitacji pacjentów narządu ruchu, [w:] Ozdorowcza i sportywna robota z nepownosprawnymy, Lviv 2005, s.139-146 (A. Wołyńska-Ślężyńska); Oddziaływanie ćwiczeń trójpłaszczyznowo-osiowych na korekcję postawy ciała, „Fizjoterapia” 2006, nr 1, s.3-14 (A. Wołyńska-Ślężyńska, K. Rutkowska, A. Szemraj-Lochyńska); Aktywność ruchowa niepełnosprawnych, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2006, nr 1, s.42-43 (A. Wołyńska-Ślężyńska); Aktywność ruchowa istotnym czynnikiem zapobiegania otyłości, [w:] Mołoda sportywna nauka Ukrainy, Lwiwskij Derżawnyj Instytut Fizycznoi Kultury, Lviv 2006, t. 10, nr 1, s.435-442 (A. Lepich, A. Wołyńska-Ślężyńska, W. Muchin); Zmiany wydolności wysiłkowej pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych pod wpływem ćwiczeń fizycznych, [w:] Aktywność ruchowa osób niepełnosprawnych pod red. J. Migasiewicza, E. Bolacha, AWF i TWK, Wrocław 2006, t. 2, s.57-65 (A. Wołyńska-Ślężyńska); Rehabilitation in patients after cardiosurgical interventions, „Journal of Human Kinetics” 2006, vol. 16, s.107-121 (A. Wołyńska-Ślężyńska); Biological regeneration as a factor for muscle strenght optimization in upper limbs of disabled weight lifters with cerebral palsy, „Journal of Human Kinetics” 2007, vol. 18, s.121-133 (T. Prystupa, E. Prystupa, A. Wołyńska-Ślężyńska); Sprawność fizyczna i zachowania zdrowotne dziewcząt u progu dorosłości, [w:] Sport kobiet w Polsce pod red. J. Bergier, Komisja Nauki, Edukacji i Sportu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2008, s.163-171 (G. Karkoszka, A. Wołyńska-Ślężyńska); Wady postawy ciała dzieci i młodzieży – profilaktyka, diagnostyka i terapia, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2008, nr 8, s.45-48 (A. Wołyńska-Ślężyńska); Promowanie sportu osób niepełnosprawnych przez Zrzeszenie Sportowe „Start” (1953-2008), [w:] Marketing w sporcie i turystyce sportowej pod red. nauk. J. Klisińskiego, Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji, Bytom 2009, s.62-70 (M. Seidel, A. Wołyńska-Ślężyńska);  Znaczenie pływania korekcyjnego i ćwiczeń w wodzie w fizjoterapii, „Fizjoterapia” 2009, nr 1, s.53-59 (J. Pasek, A. Wołyńska-Ślężyńska, T. Pasek, A. Witiuk-Misztalska, A. Sieroń); Goalball skutecznym środkiem stymulowania sprawności fizycznej niewidomych, [w:] Sport a niepełnosprawność, Ruda Śląska 2009, s.23-42 (A. Wołyńska-Ślężyńska, J. Krzak);  Wpływ odnowy biologicznej na wyniki sportowe niepełnosprawnych ciężarowców z porażeniem mózgowym, „Medycyna Sportowa” 2010, nr 4, s.193-204 (T. Prystupa, A. Wołyńska-Ślężyńska); Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na podstawowe parametry hemodynamiczne pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu, „Fizjoterapia Polska” 2012, vol. 12, nr 2, s.113-118 (J. Pasek, S. Szajkowski, T. Pasek, A. Wołyńska-Ślężyńska, A. Sieroń); Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej na parametry tętna i ciśnienia tętniczego krwi, „Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna” 2015, vol. 21, nr 3, s.170-176 (J. Pasek, S. Szajkowski, T. Pasek, A. Wołyńska-Ślężyńska, A. Sieroń).

Jest pomysłodawcą 3 oryginalnych opatentowanych przyrządów: do pomiarów ruchomości kręgosłupa we wszystkich trzech płaszczyznach – strzałkowej, czołowej i horyzontalnej w warunkach stabilizacji miednicy (patent nr 105042), do odbitek plantograficznych stóp metodą niebrudzącą (patent nr 105281) i do rejestracji podłużnego wysklepienia stopy (wzór użytkowy nr 61307), a także wynalazku zespołowego stołu wieloczynnościowego do korekcji bocznych skrzywień kręgosłupa (patent nr 214942) (współautorzy S. Majoch, W. Szymanik, A. Wołyńska-Ślężyńska, M. Kopyt).

W uznaniu osiągnięć naukowo-dydaktycznych, sportowych i społecznych, zwłaszcza na rzecz osób niepełnosprawnych, był wyróżniany licznymi odznaczeniami, w tym Krzyżem Kawalerskim (1986) i Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta (2001).

Od 2001 r. jest rekordzistą Guinnessa – w wieku 71 lat wykonał 201 stań na rękach w ciągu 23 minut, natomiast w 2011 r. z okazji 80-lecia urodzin poprawił rekord stań na rękach do 211 w czasie 27 minut (certyfikat rekordu Polski). W 2012 r. mając 81 lat po raz pierwszy w życiu wystartował w seniorskich zawodach pływackich i od razu zdobył 4 medale. Zachęcony pierwszymi sukcesami, w latach 2012-2021 podczas Mistrzostw Polski Masters w pływaniu zdobył w swoich kategoriach wieku 70 medali (28 złotych, 38 srebrnych i 4 brązowe). Podczas Mistrzostw Świata w Budapeszcie (2017) wywalczył trzy medale (za piąte miejsca), a podczas Mistrzostw Europy w Słowenii (2018) zdobył medal srebrny (400 m stylem dowolnym). Jest rekordzistą Polski na dystansie 1500 m stylem dowolnym w kategorii 85-89 lat (Warszawa 2018, czas 44:33.69). Przez środowisko zawodowe oraz znajomych jest postrzegany jako wzorzec aktywnego seniora – lidera promocji zdrowia. W życiu wierny jest aforyzmowi francuskiego noblisty A. Carrela „Nie na tym rzecz polega, aby dodać lat do życia, ale na tym przede wszystkim, aby dodać życia do lat”.

Tadeusz Kasperczyk

Opracowanie na podstawie: K. Górna-Łukasik: Sylwetka prof. dr hab. Jana Ślężyńskiego w związku z 80 rocznicą urodzin, 60-leciem pracy naukowo-pedagogicznej i 40-leciem zatrudnienia w katowickiej AWF, „Refleksoterapia” 2010, nr 2, s. 32-35; Archiwum prywatne autora.