Prawdzic-Kuczalska Helena

Żyła w latach 1854-1927. Urodziła się 7 września 1854 r. w Krzemieńcu Podolskim, w rodzinie ziemiańskiej. Po konfiskacie majątku rodziców przez władze carskie, przybyła wraz z nimi do Warszawy, gdzie pracowała jako nauczycielka języka francuskiego. Następnie udała się do Paryża na studia filologiczne. Poznała tam studentów ze Szwecji, od których dowiedziała się o nowej metodzie (systemie). W 1890 r. wyjechała do Sztokholmu, gdzie podjęła studia jako hospitantka w Królewskim Centralnym Instytucie Gimnastycznym. W Szwecji przebywała również w prywatnym Instytucie Gimnastycznym prof. J. Arvedrsona, kształcącym nauczycielki w zakresie gimnastyki pedagogicznej i leczniczej.

Była pionierką wychowania fizycznego i fizjoterapii w Polsce, prekursorką szkół kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego i specjalistów gimnastyki leczniczej, propagatorką gimnastyki szwedzkiej i sportu kobiet w Polsce. W 1890 r. otworzyła w Warszawie Zakład Gimnastyki Szwedzkiej Leczniczej, Zdrowotnej i Masażu dla Kobiet i Dzieci Heleny Kuczalskiej. W 1900 r. uruchomiła pierwszy 18-miesięczny kurs dla nauczycielek gimnastyki. Po uzyskaniu zezwolenie od władz carskich, w 1906 r. otworzyła Warszawską Szkołę Gimnastyki Szwedzkiej i Masażu Heleny Kuczalskiej. Była to pierwsza szkoła kształcąca nauczycieli wychowania fizycznego dla szkół średnich i specjalistów gimnastyki leczniczej w Polsce. W miesiącach wakacyjnych prowadziła gimnastykę leczniczą w uzdrowiskach, początkowo w Rabce, następnie w Ciechocinku, przeznaczoną dla dzieci chorych oraz gry i zabawy ruchowe dla dzieci zdrowych. Na terenie Warszawy prowadziła działalność na rzecz rozwoju wychowania fizycznego i sportu kobiet. Z jej inicjatywy powstało Towarzystwo Popierania Rozwoju Fizycznego Kobiet i Dzieci, Towarzystwo Gimnastyczne „Grażyna” dla kobiet oraz Warszawski Klub Wioślarek. Ponadto aktywnie działała w Ogrodach Gier i Zabaw im. E. Raua w Warszawie. Działała na arenie międzynarodowej, uczestniczyła w Kongresie Wychowania Fizycznego w Paryżu w 1913 r. Podczas I wojny światowej przebywała na Krymie. Po zakończeniu wojny zamieszkała w Toruniu, pracowała w seminarium nauczycielskim jako nauczycielka wychowania fizycznego. Ważniejsze publikacje: Gimnastyka szkolna w Szwecji, „Przegl. Pedagog.” 1892 nr 1; Gimnastyka w wieku przedszkolnym, „Ruch” 1906, z.16/17; Wychowanie fizyczne kobiet, „Ruch” 1907, z.24; Nauczyciele gimnastyki, „Ruch” 1911, z.15/16; Sport a kultura (współautor F. Francikowski), „Ruch” 1911, z.8; System Linga w Polsce (współautor K. Wyrzykowski), „Ruch” 1913 z.10.

W 1914 r. została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 30 kwietnia 1927 r., została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Sławomir Jandziś

Opracowano na podstawie: Przybyszewski K.: Prawdzic-Kuczalska Helena [w:] Toruński Słownik Biograficzny, t. 3 ToMiTo UMK Toruń 2002; Olszewska H.: Helena Kuczalska – pionierka wychowania fizycznego w Polsce. „Wychowanie Fizyczne i Sport” 1958, nr 4, s.6-22; A. Kalinowski: Helena Kuczalska – prekursorką szkół kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego w Polsce. „Kultura Fizyczna”, 1981, nr 3, s.22-24; Gebethnerówna J.: Śp. H. Prawdzic-Kuczalska. „Wychowanie Fizyczne” 1927 z. 6; Druga Wystawa Higieniczna w Warszawie. Zdrojowiska, zakłady lecznicze i stacje klimatyczne w guberniach Królestwa Polskiego i najbliższych guberniach Cesarstwa oraz prywatne zakłady lecznicze w Warszawie, Warszawa 1896; Mała Encyklopedia Sportu A-K, t. 1. Warszawa 1984, s.314; Hądzelek K., Wroczyński R.: Główne kierunki rozwoju wychowania fizycznego od końca XVIII wieku do 1918 r. Wrocław, Warszawa, Kraków 1968, s.280; Toporowicz K.: Helena Prawdzic-Kuczalska (1854-1927), [w:] Polski Słownik Biograficzny, T.XVI, z.68, Kraków 1971, bibliogr. 4 poz.