Pawlak Henryk

Żył w latach 1944-2023. Urodził się 12 lutego 1944 r. w Breslau (we Wrocławiu) w polskiej rodzinie. Miał pół roku, gdy Armia Czerwona rozpoczęła oblężenie Breslau. Leżał wówczas z zapaleniem płuc w piwnicach u ojców bonifratrów, którzy zajmowali się chorymi, głównie Polakami. Był jednym z nielicznych mieszkańców przedwojennego Wrocławia, którzy po wojnie nie opuścili miasta. Przez całe dzieciństwo czuł się napiętnowany, uważany był za Niemca, dlatego nazywa siebie dzieckiem Twierdzy Wrocław (Festung Breslau).

Absolwent Wydziału Fizjoterapii Medycznego Studium Zawodowego (1962) oraz Wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (1966). Staże zawodowe odbył m.in. w Instytucie Medycyny Fizykalnej, Balneologii i Balneoklimatologii w Poznaniu, oraz w Klinice Neurologii, Pediatrii, Nefrologii, Chorób Wewnętrznych i Alergologii, Dermatologii, Chirurgii Urazowej, Chirurgii Przewodu Pokarmowego Akademii Medycznej we Wrocławiu.

W latach 1965-1984 pracował jako nauczyciel masażu leczniczego i przedmiotów zawodowych (m.in. kinezyterapia, fizykoterapia, anatomia) w Medycznym Studium Zawodowym nr 1 im. Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu. W latach 1984-1989 był dyrektorem tej znanej, renomowanej i najstarszej placówki dydaktycznej (otwarto ją w październiku 1947 r. jako pierwszą w Polsce Szkołę Technicznych Asystentek), kształcącej średnie kadry na potrzeby nauki i służby zdrowia, którą ukończyło także wielu fizjoterapeutów. W 1995 r. założył i został kierownikiem Kliniki Masażu Medycznego o.o. Bonifratrów we Wrocławiu, gdzie pracował przez kilkadziesiąt lat.

Przez wiele lat ściśle współpracował z Jadwigą Winklerową (1920-1987), znaną wrocławską lekarką, specjalistą balneoklimatologii i medycyny fizykalnej, internistką i reumatologiem, pionierkę lecznictwa fizykalnego we Wrocławiu.

Autor i współautor wielu programów, szkoleń i konferencji z zakresu masażu sportowego i odnowy biologicznej na zlecenie Wojewódzkiej Federacji Sportu we Wrocławiu (lata 1970-1980), inspektor ds. fizjoterapii i odnowy biologicznej we Wrocławiu (1976-1984).

Autor szkoleń metodycznych z zakresu masażu dla Dolnego Śląska na zlecenie Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej (1970-1989), współautor (wraz z J. Winklerową) programu odnowy biologicznej dla Polskiego Związku Piłki Nożnej, z którego korzystała drużyna K. Górskiego podczas X Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w Niemczech w 1974, gdzie zajęła 3. miejsce, Polskiego Związku Żużlowego, Polskiego Związku Kolarstwa Torowego. Wraz z J. Winklerową wprowadził również program odnowy biologicznej dla Zakładu Odnowy Biologicznej Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku.

Autor program konferencji doskonalących nauczycieli prowadzących wykłady i ćwiczenia z masażu organizowanych przez Centrum Doskonalenia Nauczycieli Średniej Kadry Medycznej (1985-1995). Autor filmów naukowo-dydaktycznych zrealizowanych na zlecenie PZWL pt. Masaż klasyczny, Masaż segmentarny, Masaż w środowisku wodnym, Różne metody masażu leczniczego (1986).

Pod koniec lat 70. XX w., dzięki prof. Andrzejowi Lange, wspólnie z J. Winklerową nawiązał współpracę z Zakładem Histologii Uniwersytetu Medycznego w Tokio, skąd otrzymywali stamtąd materiały i opracowania, dotyczące występowania zjawisk piezoelektrycznych. Następnie w porozumieniu z Zakładem Aparatury Medycznej Politechniki Wrocławskiej rozpoczęli badania na włóknach kolagenowych ścięgna Achillesa końskiego, udostępnionych przez wrocławską Akademię Rolniczą, udowadniając, że sprężyste odkształcanie tkanek jest źródłem występowania zjawisk piezoelektrycznych. Od tego momentu rozpoczęły się prace nad zdefiniowaniem masażu jako sprężystego odkształcania tkanek. Badania zawarte zostały m.in. w pracy doktorskiej na temat wprowadzenia metodyki stosowania czynników fizykalnych  w odnowie biologicznej.

W latach 1980-1995 był Przewodniczącym Komisji Programowej Ministerstwa Zdrowia dla zawodu technik fizjoterapii. W 1980 r. został przewodniczącym Sekcji Rehabilitacji, zrzeszającej magistrów rehabilitacji ruchowej, która działała przy Oddziale Wrocławskim Towarzystwa Balneologii, Bioklimatologii i Medycyny Fizykalnej, powstałym w 1974 r. z inicjatywy J. Winklerowej. W momencie powstania Sekcji Rehabilitacji, Towarzystwo liczyło
38 lekarzy oraz 15 magistrów rehabilitacji ruchowej. Sekcja współorganizowała sympozja naukowe, zebrania szkoleniowe, na których prezentowane były informacje z polskich jak również zagranicznych periodyków naukowych. Na zebraniach poruszano także zagadnienia m.in. z zakresu hydroterapii, kinezyterapii, masażu leczniczego, elektroterapii, pola elektromagnetycznego, ultradźwięków, światłolecznictwa.

Zaangażowany w działalność organizacyjną. Był organizatorem oraz aktywnym uczestnikiem wielu konferencji oraz szkoleń metodyczno-naukowych dotyczących szeroko rozumianej tematyki masażu oraz np. w latach 2014-2015 szkoleń pn. Elementarz dojrzewania do sprawności geriatrycznej. W 1977 r. rozpoczął wraz z J. Winklerową współpracę z Domem Pomocy Społecznej dla dzieci upośledzonych fizycznie i umysłowo w Kadłubie (miejscowość między Strzelcami Opolskimi a Ozimkiem w woj. Opolskim). Miał duży wkład w rozbudowę ośrodka, bowiem gdy w 1977 r. pierwszy raz pojechał do Kadłuba, na miejscu obecnie znajdującego się dużego ośrodka, stał niewielki poniemiecki dom, w którym przebywało tylko 15 dzieci. W następnych latach, odwiedzając go wielokrotnie wraz z J. Winklerową, konsultowali razem dzieci i zlecali zabiegi rehabilitacyjne. Poza przygotowywaniem dzieci do samodzielności, organizowali dla nich różne zajęcia, w tym m.in. zawody sportowe. W latach 1978-1982 H. Pawlak był promotorem programu pn. Masaż w środowisku wodnym w procesie rewitalizacji dzieci upośledzonych umysłowo realizowanego w Kadłubie Turawskim. Ponadto w Kadłubie współorganizował konferencje z psychiatrami, psychologami i pedagogami. Spotkania te były możliwe dzięki współpracy z prof. Ireną Obuchowską, kierownikiem Katedry i Zakładu Patologii Rozwoju Dzieci Akademii Medycznej w Poznaniu, jak również przy udziale naukowców Akademii Medycznych w Krakowie oraz w Katowicach. Tematem jednej z nich było Wykorzystanie środowiska wodnego dla celów edukacji dzieci upośledzonych.

Przyczynił się także do przeniesienia w 1970 r. z Krowiarek (pow. raciborski) do Korfantowa (woj. opolskie) i utworzenia tam ośrodka ortopedyczno-rehabilitacyjnego pn. Wojewódzkie Sanatorium Rehabilitacyjno-Ortopedyczne, działającego do dzisiaj jako Opolskie Centrum Rehabilitacji. Ośrodek powstał z inicjatywy dr. Adama Bilika – ortopedy, b. lekarza sportowego kadry narodowej podczas Igrzysk XVII Olimpiady w Rzymie (1960), pierwszego dyrektor tej placówki. Ośrodek ten miał duży wpływ na rozwój rehabilitacji w woj. opolskim, gdyż w następnych latach był rozbudowany, dzięki czemu powstało nowoczesne zaplecze dla chorych z dysfunkcjami narządu ruchu m.in. Zakłady Sprzętu Rehabilitacyjnego i Ortopedycznego (1975), 150-łóżkowy pawilon szpitalny (1982), blok operacyjny i oddział zabiegowy chirurgii ortopedycznej (1989), Wojewódzka Przychodnia Rehabilitacyjno-Ortopedyczna (1991), duża sala gimnastyczna oraz dział hydroterapii z basenem (1996/1997). W latach 1974-1977 przy ośrodku funkcjonowała również filia Medycznego Studium Zawodowego w Opolu im. M. Kujawskiej, kształcącego w Korfantowie techników fizjoterapii (we wrześniu 1977 r. naukę w zawodzie technika fizjoterapii przeniesiono do Opola).

Autor i współautor kilkudziesięciu publikacji naukowych z zakresu masażu, m.in. pracy pt. Rola masażu medycznego w fizjoterapii, „Polska Medycyna Rodzinna” 2004, t.6, z.3, s.1352-1356 (współautorzy: Steciwko A., Kassolik K.); Rola masażu medycznego w normalizacji reakcji naczynioruchowych towarzyszących zespołom bólowym szyjno-ramiennym, „Fizjoterapia Polska” 2005, vol.5, nr 4, s.406-410 (Kassolik K., Andrzejewski W.); Pozycje ułożeniowe w masażu leczniczym: Cz.2. – zastosowanie pozycji złożeniowej, „Rehabilitacja w Praktyce” 2007, nr 4, s.27-30 (Andrzejewski W., Kassolik K.); Masaż we współczesnej medycynie, „Rehabilitacja w Praktyce” 2008, nr 4, s.40-42 (Andrzejewski W., Kassolik K.); Sprężyste odkształcanie tkanek a rozwój technik masażu, „Rehabilitacja w Praktyce” 2008, nr 1, s.42-44 (Andrzejewski W., Kassolik K.); Masaż w dysfunkcji stawu barkowego, „Rehabilitacja w Praktyce” 2009, nr 2, s.44-46 (Kassolik K., Andrzejewski W.); Masaż w dysfunkcji stawu barkowego, „Rehabilitacja Medyczna”  2009, nr 2, s.44-46 (Kassolik K. Andrzejewski W.); Ręka jako aparat wykonawczy masażu, „Rehabilitacja w Praktyce” 2010, nr 1, s.45-46 (Andrzejewski W., Kassolik K.).

Autor pozycji zwartej pt. Poradnik teoretycznych podstaw fizjoterapii klinicznej: (dla wykładowców), Warszawa 1993, współautor pracy Najczęściej spotykane błędy w stosowaniu sauny, DFS, Wrocław 1975 (Winklerowa J.); Praktyczny poradnik fizjoterapii, cz.1, „Problemy Uzdrowiskowe” 1986, z.3-4, cz.2, z.5-6 (Winklerowa J., Welon K.); współautor rozdziałów pt. Zakażenia układu moczowego, [w:] Fizjoterapia w chorobach układu moczowo-płciowego  pod red. A. Steciwko, AWF Wrocław 2004, s.10-13 (Steciwko A., Kurpas D.); Ostre i przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek, [w:] Ibidem, s.14-19 (Steciwko A., Kurpas D.); Kamica nerkowa, [w:] Ibidem, s.19-33 (Steciwko A., Kurpas D.); Nadciśnienie nerko pochodne, [w:] Ibidem, s.34-46 (Steciwko A., Kurpas D.).

Zaangażowany w działalność społeczną. W 2007 r. założył Polski Komitet Konwencji Praw Dziecka, którego został honorowym Dziekanem. W 2008 r. założył Fundację Dzieci Twierdzy Wrocław, której celem jest badanie losów dzieci niemieckich, żydowskich, polskich, francuskich, włoskich, rosyjskich, węgierskich urodzonych w Twierdzy Wrocław, a które pierwsze miesiące swego życia spędziły w „piekle na ziemi”.

Był specjalistą masażu medycznego, specjalistą rehabilitacji medycznej w zakresie pedagogiki, zasłużonym nauczycielem masażu, niekwestionowanym autorytetem w zakresie masażu. Członek Klubu „Ludzie Masażu”. W 2015 r. podczas IX Ogólnopolskiej Konferencji – Naukowo – Przedmiotowej organizowanej przez Wyższą Szkołę Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi został uhonorowany przez Kapitułę Konferencji Masażystów statuetką i dyplomem za wkład w rozwój i popularyzację masażu w Polsce.

Wśród pacjentów i znajomych miał opinię osoby otwartej, chętnej pomagać każdemu, otwartego na problemy innych. Zmarł 13 grudnia 2023 r.

Mariusz Migała, Beata Skolik

Opracowano na podstawie: Klub „Ludzie Masażu”, http://www.leksykonmasazu.pl/slowko/pawlak-henryk/279 (dostęp 19.02.2018); Augustyn A.: W tyglu, „Wyborcza” z 29 czerwca 2007, http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/1,35771,4263372.html?disableRedirects=true (dostęp 20.02.2018); Kierzek A., Gil E.: Jadwiga Winklerowa (1920-1987) – twórczyni wrocławskiej medycyny fizykalnej, „Acta Medicorum Polonorum” 2017, R.7, z.2, s.65-83;  Artykuły w czasopismach naukowych.