Sekcja Historyczna Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii

Zapraszamy do lektury artykułu na łamach czasopisma “Ortopedia – Traumatologia – Rehabilitacja” (2022; vol. 24, 3(6): 209-219) zatytułowanego Działalność doc. dr hab. n. med. Janiny Sikorskiej-Tomaszewskiej na rzecz rozwoju rehabilitacji w Polsce w latach 1948-1978. Autorzy na podstawie analizy materiałów archiwalnych pochodzących z prywatnych zbiorów Rodziny Janiny Sikorskiej-Tomaszewskiej, Składnicy Akt Szpitala Ortopedyczno-Rehabilitacyjnego im. Wiktora Degi w Poznaniu, artykułów z prasy codziennej oraz nielicznych publikacji, przedstawili działalność jednej z twórców rehabilitacji w Polsce. Przybliżyli Jej pracę organizacyjną, edukacyjną i naukową w początkowych, prekursorskich latach rozwoju rehabilitacji w naszym kraju.

Praca dostępna jest pod linkiem:

https://ortopedia.com.pl/resources/html/article/details?id=230517

Full text pdf:

file:///C:/Users/prof.%20M.%20Miga%C5%82a/Downloads/1950121%20(3).pdf

DOI: 10.5604/01.3001.0015.9115

85 lat temu, w dniu 2 września 1937 r. w Genewie, w wieku 75 lat zmarł baron Pierre de Coubertin (ur. 1863 r.). Z zawodu historyk i pedagog, uważany za ojca nowożytnego ruchu olimpijskiego. Założyciel i drugi w historii przewodniczący MKOL.

Jego zafascynowanie sportem, a później ruchem olimpijskim, zaczęło się w latach 1883-1887, podczas podróży do Anglii. Zainteresował się wówczas angielskim systemem wychowania fizycznego młodzieży. Po powrocie z Anglii, w 1889 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie zapoznał się z systemem oświatowym i organizacją wychowania fizycznego w tym kraju. Podróż ta utwierdziła go w przekonaniu o wielkim znaczeniu ćwiczeń fizycznych i przyczyniła się do podjęcia przez niego działań dotyczących naprawy społeczeństwa i poprawy procesu wychowania poprzez sport.

Pomimo wielu przeciwności, doprowadził do zwołania w dniach 16-24 czerwca 1894 r. Międzynarodowego Kongresu Sportowego w Paryżu, podczas którego powołano Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOL), w skład którego weszło 15 członków, w tym trzech, którzy reprezentowali narodowości nie posiadające samodzielności państwowej. Kongres Sportowy w Paryżu stał się miejscem wskrzeszenia nowożytnych igrzysk sportowych, których datę odbycia wyznaczono na 1896 rok. Ustalono założenia organizacyjne i programowe. Powołano też komitet wykonawczy do przygotowania pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich. Odbyły się one po 1512 latach od wydania edyktu kasacyjnego przez Teodozjusza Wielkiego (347-395) w 393 r. n.e., zakazującego organizację starożytnych igrzysk olimpijskich.

Baron P. de Coubertin w latach 1894-1896 pełnił funkcję sekretarza generalnego Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, w latach 1896-1925 był jego przewodniczącym (drugim po Greku Dimitriosie Wikielasie <1835-1908>), honorowym prezydentem igrzysk olimpijskich. Dzięki jego staraniom w 1915 r. przyznano MKOL stałą siedzibę w Lozannie, w pałacyku Mon Repos. Był autorem przyrzeczenia, karty olimpijskiej, olimpijskiego protokołu, programu otwarcia i zamknięcia igrzysk, a także białego sztandaru olimpijskiego, na którym umieszczono pięć splecionych ze sobą kół, w kolorze niebieskim, żółtym, czarnym, zielonym i czerwonym, symbolizujących pięć kontynentów. Po raz pierwszy sztandar wciągnięto na maszt podczas VII Letnich Igrzysk Olimpijskich w Antwerpii w 1920 r. Jest też autorem wiersza „Oda do sportu”, za który na igrzyskach olimpijskich w 1912 r. w Sztokholmie zdobył złoty medal olimpijski w konkursie literatury (pod podwójnym pseudonimem Georges Hohrod – wersja francuska i Martin Eschbach – wersja niemiecka).

Zobacz więcej co wydarzyło się we wrześniu: http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/wrzesien-historycznie/

Biblioteczka Sekcji Historycznej PTF wzbogaciła się o cenny materiał źródłowy. Dzięki uprzejmości prof. Krzysztofa Wroneckiego, wrocławskiego kardiochirurga i pasjonata historii medycyny, otrzymaliśmy Przewodnik zdrojowo-turystyczny zredagowany przez Henryka Piotrowskiego. Jest to reprint wydania z 1934 r. – wydanie kolekcjonerskie wznowione w 2014 r. przez wydawnictwo “Press-Forum”. Publikacja stanowi przewodnik po kilkudziesięciu uzdrowiskach, stacjach klimatycznych i kąpielisk nadmorskich II Rzeczpospolitej. Opracowany skorowidz miejscowości poprzedza artykuł prof. Ludomiła Korczyńskiego pt. Uzdrowiska jako przyrodzone źródła sił i przyrody oraz H. Piotrowskiego pt. Zwiedzajmy Polskę… Redaktor przedwojennego wydania zachęcając do korzystania z krajowego przemysłu turystyczno-uzdrowiskowego pisał wówczas: “Niestety wielu z właściwym sobie snobizmem lekceważy piękno rodzimego kraju i skuteczność naszych zdrojów, uważając za stosowne chwalenie zagranicznych osobliwości. Do nich właśnie chciałbym zwrócić się z apelem i z wyrazami zachęty poznania krajobrazu polskiego. […] Poznajmy i zwiedzajmy Polskę i jej piękno, leczmy się w naszych uzdrowiskach! – oto rzucam hasło do szerokich kół naszego społeczeństwa”. Nie pozostaje nam nic innego jak zachęcić do tej interesującej lektury.

5 sierpnia 1944 r. podczas masakry w Szpitalu Wolskim w Warszawie został zamordowany Janusz Zeyland (ur. 1897 r.), jeden z najwybitniejszych polskich ftyzjatrów okresu międzywojennego, pionier szczepień BCG (od Bacillus Calmette-Guérin) w Polsce. W swoich badaniach udowodnił, że do martwicy dochodzi, gdy znaczne liczby prątków BCG nagromadzone są na ograniczonej przestrzeni tkankowej. Przysłużył się upowszechnieniu szczepień BCG nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Był autorem ponad 60 prac naukowych.

Medycynę studiował w Berlinie, Warszawie i Poznaniu, gdzie w 1924 r. został lekarzem i uzyskał doktorat. „Był to mój najserdeczniejszy przyjaciel i przez długie lata łączyły nas wspólne przeżycia” – pisał o nim Wiktor Dega, twórca poznańskiej szkoły ortopedii i pionier rehabilitacji. Od końca 1924 r. do końca grudnia 1926 r. był najpierw starszym asystentem, a następnie adiunktem Zakładu Anatomii Patologicznej, a następnie od 1927 do 1940 r. w Klinice Pediatrii Uniwersytetu Poznańskiego. W kwietniu 1929 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego, a w kwietniu 1939 r. nominację na profesora tytularnego. W 1925 i 1928 r. prowadził badania naukowe w Paryżu, gdzie badał skuteczność i nieszkodliwość szczepionki BCG. Kilka tygodni spędził wraz z żoną Eugenią Piasecką-Zeyland (córka prof. Eugeniusza Piaseckiego) w pracowni prof. Jana Danysza i prof. Alberta Calmette w Instytucie Pasteura, poznając francuskie metody pracy mikrobiologicznej. Pod koniec pobytu Zeylanowie otrzymali w darze od Calmette’a niechorobotwórczy szczep prątków gruźlicy, znany jako Bacille Calmette-Guérin (BCG) i używany do produkcji szczepionki. Otrzymany w Paryżu szczep bakterii pozwolił Zeylandom na badanie szczepionki BCG i zorganizowanie w 1928 r. w Poznaniu pierwszego w Polsce punktu szczepień przeciwgruźliczych. W 1930 r. Zeylandowie otrzymali od Akademii Narodowej Medycyny w Paryżu Nagrodę im. Pannetiera za udowodnienie bezpieczeństwa i skuteczności szczepień przeciwgruźliczych, co pozwoliło na ich szerokie stosowanie. Od 1940 r. prof. Zeyland pracował w Warszawie, gdzie w kwietniu 1941 r. zorganizował Centralne Laboratorium Gruźlicy, a w grudniu otworzył pierwszy w Polsce oddział leczenia dziecięcej gruźlicy płuc, prowadzony na poziomie kliniki. W tym samym czasie prowadził kurs bakteriologii na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich. Gdy wybuchło Powstanie Warszawskie Profesor pozostał w Szpitalu Wolskim, by służyć za tłumacza. „Kiedy horda niemiecka weszła 5 sierpnia do szpitala, w pokoju dyrektora był także dyrektor, kapelan i Janusz Zeyland. Bez słowa ich rozstrzelali. Potem zjawił się jakiś tam wyższy szarżą Niemiec i stwierdził: Zeyland? Ach, ten nie miał być zastrzelony!” – opisała to wydarzenie po latach Maria Deżyna (Dega), żona prof. W. Degi, w książce Dni dobre i złe. 1906-1996 (Warszawa 1970, s. 180). W dniu 12 grudnia 1947 r. prof. J. Zeyland został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi położone w walce z gruźlicą. 

Mija 78 rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, które rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. Już kilka dni później, 5 sierpnia rozegrała się tragedia w Szpitalu Wolskim. Hitlerowcy zastrzelili tam wielu pacjentów, studentów i pracowników. Tylko nielicznym chorym, pielęgniarkom, a zwłaszcza lekarzom udało się uniknąć zagłady. W tym dniu na terenie placówki zginął m.in. Józef Marian Piasecki (dyrektor), Józef Grzybowski, Janusz Zeyland, Olgierd Sokołowski, Kazimierz Drozdowski, Stanisław Chwojka (lekarze) oraz kilku studentów. Pięcioro kolejnych lekarzy tej placówki zginęło wcześniej w walkach partyzanckich lub zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych. W sumie w czasie wojny śmierć poniosło 11 lekarzy i jeden felczer ze Szpitala Wolskiego. W latach wojny Szpital Wolski stanowił zaplecze medyczne dla struktur podziemnych walczących z okupantem, gdzie m.in. ratowano życie żołnierzy AK, rannych w akcjach bojowych na ulicach Warszawy. Szpital był także mocno zaangażowany w działalność niesienia pomocy Żydom, prowadzoną przez „Żegotę”. Jedną z ważniejszych funkcji jakie spełniał, było ukrywanie poszukiwanych przez Niemców konspiratorów oraz organizowanie tajnych odpraw i narad Okręgu Warszawskiego, a także inspektorów i Delegatury Rządu. Z tego powodu pracownicy Szpitala Wolskiego jak też studenci odbywający tam zajęcia każdego dnia narażali życie, prowadząc patriotyczną działalność.

Zobacz Kalendarium wydarzeń i sprawdź co wydarzyło się w sierpniu

http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/sierpien/

Miło nam poinformować, że podczas II Krajowego Zjazdu Fizjoterapeutów, który odbył się pod koniec maja br. w Warszawie, dwóch członków Sekcji Historycznej zostało wybranych do organów samorządu zawodowego fizjoterapeutów. Przewodniczący Sekcji dr Sławomir Jandziś został sekretarzem Krajowej Komisji Rewizyjnej, a wiceprzewodniczący Sekcji prof. Mariusz Migała został członkiem Krajowej Rady Fizjoterapeutów oraz Koordynatorem województwa opolskiego KRF. Obaj członkowie Sekcji, obok prac ustawowych, deklarują także podjęcie działań m.in. służących tworzeniu tożsamości zawodowej. Jednym z pomysłów jest reaktywowanie przy KRF Zespołu tematycznego ds. historii fizjoterapii (został powołany w poprzedniej kadencji, ale nie funkcjonował), który będzie zajmował się odtwarzaniem dziedzictwa zawodu fizjoterapeuty w Polsce. Rozważany jest też pomysł ustanowienia okolicznych odznaczeń za długoletnią pracę w zawodzie, a także wkład w krzewienie tradycji fizjoterapii w Polsce i poza krajem oraz inne działania służące rozwojowi naszego zawodu. Przewidywane są też publikacje dokumentujące dziedzictwo polskiej fizjoterapii.

W ostatnich dniach lutego 2022 r. ukazała się długo oczekiwana monografia naukowa zatytułowana Rehabilitacja w Polsce w latach 1918-1939. Cz.1. Kształtowanie się standardu polskiej rehabilitacji w aspekcie wychowania fizycznego i kultury fizycznej (Opole 2021). Jej autorami są dr Beata Skolik, prof. Mariusz Migała oraz dr Sławomir Jandziś.

Publikacja jest efektem wieloletnich badań i stanowi próbę przybliżenia rodowodu polskiej rehabilitacji z okresu międzywojennego. Całość opracowania składa się z dwóch części, przy czym druga część ukaże się za kilka miesięcy (jesień 2022 r.). W aktualnie prezentowanej części, w rozdziale pierwszym przybliżono współczesny rodowód rehabilitacji w skali światowej, głównie w oparciu o wiodące w tym rozwoju kraje tj. Szwecję, Niemcy, USA i inne. W rozdziale drugim scharakteryzowano działalność zakładów gimnastycznych funkcjonujących na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX w. Ich szeroka działalność miała duży wpływ na rozwój rehabilitacji w trzeciej dekadzie XX w. W rozdziale trzecim opisano pracę pierwszych ośrodków naukowych promujących leczenie ruchem, które rozwijały się w oparciu o wydziały medyczne uniwersytetu w Poznaniu, Warszawie, Krakowie i Lwowie. Ujęto również rozwój rehabilitacji poza ośrodkami naukowymi. W rozdziale czwartym uwzględniono pracę lekarzy oraz przedstawicieli środowiska związanego z upowszechnianiem higieny, ruchu i aktywności fizycznej w polskiej szkole oraz życiu młodego człowieka.

Przywołane w pracy dokonania potwierdzą, że lata 1918-1939 były bardzo ważnym okresem w ewolucji rehabilitacji w Polsce. Monografia jest pierwszym w kraju tak kompleksowym opracowaniem, uwzględniającym najważniejsze elementy składowe rehabilitacji leczniczej, które miały wpływ na rozwój standardu rehabilitacji w II RP (1918-1939). Zapraszamy do lektury. Zob. więcej… http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/rehabilitacja-w-polsce-1918-1939-streszczenie/

Zob. też: drugą część monografii zatytułowaną Rehabilitacja w Polsce w latach 1918-1939. Kształtowanie się standardu polskiej rehabilitacji w aspekcie fizjoterapii uzdrowiskowej i sportowej oraz różnych form aktywności fizycznej człowieka (Opole 2022)

Zob. więcej… http://sekcjahistoryczna.fizjoterapia.org.pl/streszczenie-drugiej-czesci-monografii-pt-rehabilitacja-w-polsce-w-latach-1918-1939/

W dniu 18 marca 2022 r. członkowie Sekcji Historycznej PTF uczestniczyli w I Kwartalnej Konferencji Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności (PAU) dotyczącej historii kultury uzdrowiskowej. PAU powstała w 1872 r., w wyniku przekształcenia Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, a oficjalna inauguracja działalności Akademii Umiejętności miała miejsce 7 maja 1873 r. W bieżącym roku instytucja ta, mająca status stowarzyszenia skupiającego elitę kadry naukowej, obchodzi więc 150-lecie istnienia. Obecnie PAU tworzy sześć Wydziałów: Filologiczny, Historyczno-Filozoficzny, Matematyczno-Fizyczno-Chemiczny, Przyrodniczy, Lekarski, Twórczości Artystycznej oraz kilka Komisji Międzywydziałowych o charakterze interdyscyplinarnym w tym m.in. Komisja Historii Nauki PAU.

Wspomniana Komisja oraz Zakład Humanistycznych Nauk Farmaceutycznych. Studium Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu była organizatorem Konferencji. W trakcie posiedzenia prof. Mariusz Migała, wiceprzewodniczący Sekcji Historycznej PTF, miał zaszczyt w zacnym gronie naukowców, wygłosić referat zatytułowany Kształtowanie się polskiej fizjoterapii balneologicznej i jej zastosowanie w rehabilitacji w latach II RP. Serdecznie gratulujemy.

Szkice Historyczne PTF 2021, t.2