Bolach Eugeniusz

Urodził się 20 lipca 1940 r. w Gliśnicy, woj. wielkopolskie. Absolwent Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (1968). Tytuł magistra wychowania fizycznego uzyskał na podstawie pracy magisterskiej pt. Postępowanie zapobiegające zniekształceniom w zakresie kończyn dolnych w gośćcu przewlekłym postępującym i ocena wyników w wybranych przypadkach, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Adama Rosławskiego. W trakcie studiów odbył 2-letnią specjalizację z zakresu usprawniania leczniczego (1968) oraz 2-letnią specjalizację z zakresu piłki koszykowej, uzyskując w 1968 r. tytuł trenera II klasy. W latach 1967-1968 ukończył także roczny kurs z zakresu ćwiczeń siłowych i kulturystyki, uzyskując w 1968 r. tytuł instruktora kulturystyki.

W 1976 r. w macierzystej uczelni, obronił pracę doktorską pt. Znaczenie rehabilitacji przemysłowej w usprawnianiu pacjentów po złamaniu kości promieniowej w miejscu typowym, napisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. n. med. Adama Rosławskiego, uzyskując tym samym stopień doktora nauk o kulturze fizycznej. W 1999 r. na podstawie oceny dorobku oraz pracy pt. Sportowe gry zespołowe w usprawnianiu osób niewidzących i niedowidzących, uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk o kulturze fizycznej, w 2000 r. uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 2011 r. uzyskał tytuł profesora nauk o kulturze fizycznej.

Dodatkowo, w 1997 r. uzyskał uprawnienia trenera II klasy w trzech konkurencjach: w podnoszeniu ciężarów osób niepełnosprawnych, w zespołowych grach inwalidów narządu wzroku oraz w piłce koszykowej na wózkach. W 1985 r. uzyskał specjalizację II⁰ w zakresie rehabilitacji ruchowej (fizjoterapii). W ramach doskonalenia zawodowego ukończył też wiele kursów zawodowych.

Po ukończeniu studiów, w 1968 r. rozpoczął pracę w Ośrodku Usprawniania Leczniczego Przemysłowego ZOZ we Wrocławiu, jako magister usprawniania leczniczego. W latach 1969-1977 pełnił obowiązki zastępcy kierownika Ośrodka Rehabilitacji Leczniczej, mając również nadzór merytoryczny nad eksperymentalnym Oddziałem Terapii Pracą w Ośrodku Rehabilitacji Przemysłowej we Wrocławiu. W latach 1968-1976 pracował w Wojewódzkiej Przychodni Medycyny Szkolnej we Wrocławiu, Państwowym Domu Pomocy Społecznej dla dorosłych we Wrocławiu na stanowisku magistra rehabilitacji leczniczej, a także w Medycznym Studium Zawodowym na Wydziale Fizjoterapii we Wrocławiu jako nauczyciel. Następnie od 1977 do 1978 r. pracował w Międzyspółdzielczym Ognisku Sporu, Rehabilitacji, Turystyki i Wypoczynku ZSSP „Start” we Wrocławiu na stanowisku dyplomowanego instruktora rehabilitacji ruchowej, a w latach 1978-1988 w Ośrodku Rehabilitacji Leczniczej, Przychodni Rehabilitacji Inwalidów we Wrocławiu na stanowisku kierownika, a od 1988 do 2008 r. jako starszy asystent.

Równocześnie z pracą w placówkach służby zdrowia, od 1 października 1979 r. rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną w AWF we Wrocławiu. W latach 1996-1999 był kierownikiem Zakładu Wychowania Fizycznego i Sportu Niepełnosprawnych w Instytucie Rehabilitacji, od 2000 r. kierownik Zakładu Sporu Niepełnosprawnych w Katedrze Fizjoterapii, od 2003 r. kierownik Zakładu Sportu i Rekreacji Osób Niepełnosprawnych w Katedrze Fizjoterapii na Wydziale Fizjoterapii. W latach 2005-2012 kierownik Katedry Kultury Fizycznej Osób Niepełnosprawnych i Zakładu Sportu Osób Niepełnosprawnych, następnie kierownik Katedry Sportu Osób Niepełnosprawnych oraz Zakładu Treningu w Sportach Osób Niepełnosprawnych i Zespołu Odnowy Biologicznej na Wydziale Nauk o Sporcie. Obecnie jest profesorem Katedry Sportu Paraolimpijskiego Wydziału Nauk o Sporcie.

Zainteresowania naukowe ukierunkował na zagadnienia dotyczące różnych aspektów i uwarunkowań rehabilitacji leczniczej (fizjoterapii), zwiększania efektów rehabilitacji przez wprowadzenie wniosków racjonalizatorskich i terapii pracą, znaczenia ergoterapii w rehabilitacji leczniczej, zwłaszcza w zakresie urazów kończyn górnych i dolnych. Bada również znaczenie sportu osób niepełnosprawnych z dysfunkcjami narządu ruchu w rehabilitacji, zajmuje się zagadnieniami kultury fizycznej osób niewidomych, rolą sportu w procesie rewalidacji osób niewidomych, ociemniałych i słabo widzących, aktywności ruchowej osób niepełnosprawnych oraz sportu kwalifikowanego (wyczynowego), zdrowotnymi aspektami wysiłku fizycznego i oddziaływania obciążeń treningowych na organizm niepełnosprawnych zawodników. Szczególnie wartościowe są opracowane przez Profesora próby konstruowania obiektywnych narzędzi badawczych oraz metody oceny motoryczności w zespołowych grach sportowych dla niewidomych i niedowidzących oraz dla inwalidów z dysfunkcjami narządu ruchu. Opracował i zweryfikował oryginalne testy pozwalające oszacować orientację przestrzenno-lokomocyjną, koordynację słuchowo-ruchową, lokalizację słuchem dynamicznego (poruszającego się) źródła dźwięku, które w przypadku osób niewidomych odgrywają istotną rolę diagnostyczną. Opracował autorskie narzędzia badawcze w trzech zespołowych grach sportowych dla inwalidów narządu ruchu: piłce koszykowej na wózkach oraz w piłce siatkowych rozgrywanej w pozycji siedzącej i stojącej. Jest autorem i współautorem wielu prac na powyższe zagadnienia, m.in. artykułów i rozdziałów pt. Analiza gry w piłkę siatkową inwalidów z amputacją w obrębie kończyn górnych, „Biuletyn Informacyjny Rehabilitacji Inwalidów” 1986, nr 4, s.46-66; Analiza koordynacji ruchowo – słuchowej u zawodników niewidomych i niedowidzących na przykładzie gry w piłkę bramkową (goalball), „Fizjoterapia” 1994, T.2, 1, s.30-34; Kształtowanie orientacji przestrzennej u niedowidzących w sportowych grach zespołowych, „Fizjoterapia” 1994, T.2, 1, s.25-29; Taktyka ataku w grze w piłkę koszykową na wózkach, „Fizjoterapia” 1994, 4, s.37-39; Określenie natężenia dźwięku wydawanego przez „piłki dzwoniące” podczas toczenia w sportowych grach zespołowych dla inwalidów narządu wzroku, „Postępy Rehabilitacji” 1994, 4, s.111-118; Ocena sprawności fizycznej inwalidów narządu wzroku uprawiających gry zespołowe (torball, goal ball), „Postępy Rehabilitacji” 1995, T. IX, 3, s.71-79 (współautor P. Pełka); Sprawność fizyczna specjalna w zespołowych grach sportowych u niedowidzących, „Fizjoterapia” 1998, T.2, 1-2, s.25-29; Testy sprawności specjalnej fizycznej (technicznej) w piłce siatkowej rozgrywanej w pozycji stojącej (standing volleyball) u zawodników z dysfunkcjami w obrębie kończyn dolnych, [w:] Materiali drugoj Vseukrains’koi naukovoi konferencii aspirantiv „Moloda sportivna nauka Ukraini” Lviv 1998, s.22-39; Sprawność fizyczna specjalna w zespołowych grach sportowych u niedowidzących, „Fizjoterapia” 1998, T.6, nr 1-2, s.97-100; Natężenie dźwięku w korelacji z czasem toczenia się „piłek dźwiękowych” w piłce toczonej (rollball) i piłce bramkowej (goal ball), „Fizjoterapia” 1998, T.6, nr 1-2, s.101-105; Roczny cykl treningowy w piłce siatkowej rozgrywanej w pozycji stojącej (standing volleyball), [w:] Sport dla osób niepełnosprawnych – osoby niepełnosprawne dla sportu pod red. S. Kowalika, V Karaskovej, AWF Poznań – Univerzita Palackeho Olomouc 1999, s.169-181; Influence of the sport team games on a posture of body of blinds and people with dimness of vision, “Acta Universitatis Palackianae Olomucensis. Gymnica” 2000, vol.30, No.2, s.59-63 (T. Skolimowski); Testy sprawności fizycznej specjalnej w grach zespołowych dla inwalidów narządu wzroku, [w:] Sport w rehabilitacji niepełnosprawnych pod red. J. Ślężyńskiego, Kraków 1999, s.58-62; Testy sprawności specjalnej (technicznej) w piłce koszykowej na wózkach, [w:] Ibidem, s.176-181; Sportowe gry zespołowe w usprawnianiu osób niewidomych i niedowidzących, AWF Wrocław 1999; Piłka w fizjoterapii, „Człowiek i Ruch” 2001, 1 (3), supl., s.29-31; Sport szkolny dla osób niewidomych i niedowidzących (ze szczególnym uwzględnieniem sportowych gier zespołowych, [w:] Dziecko niepełnosprawne : aktywność ruchowa: działalność szkoły, pod red. S. Kowalika, M. Górnego, AWF Poznań 2001, s.171-181; Zasady gry w piłkę nożną dla osób niewidomych (futsal), [w:] Ibidem, s.194-198 (B. Bolach); Rugby na wózkach – nowa dyscyplina sportowa dla osób z tetraplegią (wheelchair rugby), „Fizjoterapia” 2001, t.9, nr 2, s.66-70 (B. Bolach, W. Seidel); Taktyczne ustawienie zespołu w zależności od punktacji sportowo-medycznej w piłce koszykowej na wózkach, „Człowiek i Ruch” 2001, nr 1 (3) supl. cz.1, s.61-66 (G. Wolska); Stronność kończyn górnych po wyzwoleniu maksymalnej siły izometrycznej u niepełnosprawnych ciężarowców, „Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa” 2014, nr 2, s.237-252. Autor pozycji zwartych, m.in. Zespołowe gry sportowe jako sposób doskonalenia systemu kompensacji inwalidów narządu wzroku, AWF Wrocław 1994; Sportowe gry zespołowe w usprawnieniu osób niewidomych i niedowidzących, AWF Wrocław 1999; Walory rewalidacyjne wybranych dyscyplin sportu uprawianych na wózkach, AWF Kraków, 2008 (K. Chojnacki).

Promotor kilku doktorów, recenzent kilkunastu prac doktorskich, kilku prac habilitacyjnych oraz wielu książek.

Jest współtwórcą X Kongresu Fizjoterapii (1991) oraz pomysłodawcą i przewodniczącym komitetu naukowego i organizacyjnego cyklicznej Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Aktywność Ruchowa Osób Niepełnosprawnych”, organizowanej przez AWF we Wrocławiu, początkowo we współpracy z Polskim Towarzystwem Walki z Kalectwem oraz klubem sportowym osób niepełnosprawnych „Start”, a w kolejnych w latach z Wyższą Szkołą Fizjoterapii i Państwowym Uniwersytetem Kultury Fizycznej we Lwowie.

Zaangażowany w działalność społeczną. Od 1986 r. jest powołany jako ekspert przez Polski Związek Niewidomych w Warszawie do Rady Sportu, Kultury Fizycznej i Turystyki. Na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego opracował program strategii sektorowej, dotyczący rozwoju sportu osób niepełnosprawnych województwa dolnośląskiego do roku 2020. Jest członkiem wielu towarzystw naukowych, m.in. Międzynarodowego Towarzystwa Gry w Piłkę (przewodniczący kolegium sędziowskiego), Międzynarodowego Towarzystwa  Waleologicznego (przewodniczący kolegium sędziowskiego-honorowy członek), Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej, Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, Polskiego Towarzystwa Naukowego Adaptowanej Aktywności Fizycznej (AAF). Członek komitetów naukowych, m.in. „Rozpraw Naukowych AWF we Wrocławiu”, kwartalników: „Fizjoterapia”, „Terapia Manualna”, „Fizjoterapia Polska”, kolegiów redakcyjnych czasopism uczelnianych „Realizacja zdorowo sposobu żitia-suczasni pidchodi” Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego imienia Iwana Franka w Drohobyczu oraz „Mołodej Sportiwnej Nauki Ukraini” Państwowego Komitetu Kultury Fizycznej we Lwowie, „Ozdorowczej i Sportiwnej Nauki Ukraini” Państwowego Uniwersytetu Kultury Fizycznej we Lwowie, rady programowej Biuletynu Osób Niepełnosprawnych – Dolny Śląsk, Wydawnictwa „POMOST” Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, Oddział Wojewódzki we Wrocławiu, rady naukowo-programowej kwartalnika „Refleksoterapia”.

Za wieloletnią aktywną działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, pomoc potrzebującym, krzewienie postępowych idei rehabilitacji, kształtowanie właściwych postaw społecznych, pomoc potrzebującym, krzewienie postępowych idei rehabilitacji, kształtowanie właściwych postaw społecznych, otrzymał liczne nagrody i odznaczenia państwowe: Złoty Krzyż Zasługi (2003), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2011), Medal Edukacji Narodowej (2007); resortowe, m.in. Nagrodę Ministra Kultury Fizycznej i Sportu (2000) za oryginalny wkład do nauk o kulturze fizycznej ze szczególnym uwzględnieniem osób niepełnosprawnych, Złotą Odznakę Towarzystwa Walki z Kalectwem (1999), Srebrną Odznakę Polskiego Związku Niewidomych (1990), Srebrną i Złotą Odznakę Zasłużony dla Sportu (2004, 2006), Odznakę „Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego” (2005), Honorową Odznakę Za Zasługi dla Turystyki (2009), Złotą Odznakę Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii; uczelniane, m.in. nagrody Rektora AWF we Wrocławiu za działalność naukową, Medal 60-lecia AWF we Wrocławiu (2006), Medal „Zasłużony dla AWF we Wrocławiu” (2008). W 2019 r. decyzją kapituły otrzymał zaszczytny tytuł Gwiazdy Fizjoterapii, za zasługi dla rozwoju fizjoterapii i sportu osób z niepełnosprawnościami w Polsce.

Mariusz Migała

Opracowano na podstawie: Sylwetki zasłużonych fizjoterapeutów w województwie dolnośląskim, [w:] Historia polskiej fizjoterapii pod red. S. Jandzisia, M. Kiljańskiego, M. Migały, Opole 2013, s.120-121; Słownik biograficzny osób zasłużonych dla rozwoju rehabilitacji w Polsce, [w:] Jandziś S., Migała M.: Rys historyczny rozwoju rehabilitacji w Polsce i świecie, Opole 2015, s.310-311; Prof. dr hab. Eugeniusz Bolach, „Życie Akademickie. Pismo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu” 2012, nr 125, s.21-25; Migała M.: Laudacja wygłoszona na cześć Profesora Eugeniusza Bolacha podczas wręczenia tytułu Gwiazdy Fizjoterapii w dniu 08 czerwca 2019 r. w Opolu, “Fizjoterapia Polska” 2019, t.19, nr 2, s.175-177. Artykuły w czasopismach naukowych.